تاریخ نگارش : بیست و چهارم مرداد 1391

نخستین خانه
فاطمه صنعت کار

نخستین خانه ای که برای مردم قرار داده شد خانه کعبه بود.(آل عمران96)البته منظور از نخستین خانه ،اولین مکان برای عبادت مومنان می باشد.
 کلید واژه : نخستین خانه؛کعبه

به نام خدای کعبه
نخستین خانه ای که برای مردم قرار داده شد خانه کعبه بود.(آل عمران96)البته منظور از نخستین خانه ،اولین مکان برای عبادت مومنان می باشد.در روایت است که کعبه قبل از آفرینش آسمان ها و زمین ،چون حبابی روی آب بود و اندک اندک قسمت های دیگر زمین از زیر ان گسترده شدو وسعت یافت(ازرقی،ابو الولید،اخبار مکه و..،ترجمه محمودمهدوی دامغانی،ص22).از امام صادق روایت است که جای کعبه ،سکویی مرتفع از زمین و سفید بود و از آن نوری چون نور خورشید وماه می درخشید تا اینکه فرزند آدم برادرش را کشت و آن زمین سیاه شد .پس وقتی خداوند ادم را به زمین هبوط داد آن را برجسته ساخت وبه نظر او رسانید وی از خداوند پرسید :آن قطعه سفید درخشان چیست؟خداوند گفت :آن زمین من است و آن را برای تو قرار داده ام تا هر روز هفتصد بار پیرامون ان بگردی.(کلینی،الفروع من الکافی،ج/4،ص189) به هنگام طوفان نوح کعبه از دیده ها پنهان شدو از آن دوران تا زمان حضرت ابراهیم پنهان بود.وبر اساس روایت امام صادق خداوند در جریان طوفان نوح تمام زمین را به زیر آب برد مگرکعبه را.آن روز آن خانه عتیق نامیده شد زیرا که خداوند آن را از طوفان آزاد کرد.گفتیم که کعبه تا زمان ابراهیم پنهان بود تا آمکه خداوند مکان آن را به ابراهیم نشان داد(حج26)ابراهیم با اسماعیل و هاجر از شام به سمت مکه حرکت کردند.ابراهیم با راهنمایی جبرییل،آن دو را در کنار حجر اسماعیل کنونی جای دادو سایه بانی برای آنان فراهم کرد وگفت (ربنا انی اسکنت من ذریتی ......)(ابراهیم37)انگاه خود به سوی شام برگشت .چون آب زمزم فوران کرد،قبایلی از جرهمیان با دیدن پرندگان به آن سو شتافتند.پس از چندی ابراهیم بازگشت و همراه اسماعیل پایه های کعبه را در همان جایی که حضرت آدم قبل از طوفان بنا کرد ه بود استوار کرد. در ساختمان کعبه هیچ گونه گچ، گِل و آهکی به کار نرفت، بلکه سنگها یکی بر دیگری قرار داده شدند. ارتفاع کعبه 9ذراع و طول آن 30 ذراع و عرض آن 22ذراع بوده است .در آن زمان کعبه سقف نداشت.
ابراهیم در هنگام ساختن کعبه ،از کوه ابو قبیس ندایی شنید که ای ابراهیم ،برای تو امانتی است نزد من. ابراهیم رفت و حجر الاسود را گرفت و نصب کرد.(کلینی،ج/4،ص205)روایاتی که ابن عباس و دیگران از پیامبر نقل کرده اند دلیل بر این است که حجر الاسود و مقام ابراهیم هر دو از بهشت و از گو هر های آن هستند و در زمین غیر از آن دو چیزی از بهشت نیست. اگر مشرکان به آن دو دست نکشیده و آن را آلوده نساخته بودند،هیچ دردمندی آن را مسح نمی کرد جز آنکه خداوند شفایش می داد.همچنین از پیامبر نقل شده که حجر الاسود یاقوتی سفید بود که خداوند آن را به سبب گناه گناهکاران دگرگون کرده است.و همچنین روایت است از ابن عباس که پیامبر خدا فرمود (خداوند در روز قیامت حجر الاسود را با دو چشم،که به وسیله آن میبیندو زبانی که با آن سخن می گوید مبعوث می کند و او به سود کسانی که با حق و راستی آن را مسح کرده اند گواهی میدهد.(ازرقی،ص242).
ابراهیم در کنار کعبه که به صورت مکعب ساخته شده بود گودالی حفر کرد و آن را خزانه و محل نگهداری هدایای کعبه قرار داد. چون دیوارها بالا آمد اسماعیل از کوه ابو قبیس سنگی را که اکنون مقام ابراهیم شناخته میشود ،برای پدر آورد و ابراهیم روی آن ایستادو کعبه را ساخت.(همان،ص42-47)
ـ کعبه دارای دو رکن حجرالأسود و یمانی بود و دو رکن دیگر آن از سمت حِجراسماعیل (که هم اکنون ناودان بر فراز آن قرار دارد) به صورت گِرد و نیمدایره ساخته شده بود.کعبه دارای پرده نبود. اولین شخصی که پرده بر آن آویخت تُبَّع حِمیَری بود که پس از قرار دادن در برای کعبه، به این کار مبادرت ورزید.
قریش در دوره جاهلیت _5سال پیش از بعثت_ هنگامی که کعبه بر اثر سیل خراب شد ،9ذراع دیگر بر ارتفاع آن افزودندو آن را به 18 ذراع رساندند. پیامبر(صلی الله علیه وآله) به همراه قریش، با حمل سنگ بر شانه های خود در بنای کعبه شرکت کرد.
قریش شالوده ساختمان کعبه معظمه را بر پایه ها و اساس ابراهیمی بنا کرد.در بنای قریش، همانگونه که در حال حاضر وجود دارد، ازطول کعبه،شش ذراع و یک وجب کسر شد.گفته شده است این کار بدان سبب صورت گرفت که اموال حلال قریش برای بازسازی به اتمام رسید و قریش مال دیگری برای این کار نداشتند. بدین ترتیب حدود 50 سانتی متر نیز دیوار کعبه به داخل رفت ،این مکان امروز شاذروان نام دارد
و با سنگ سفید گرداگرد کعبه را احاطه کرده است .اطراف حجر را هم سنگچین کردند.از آن پس طواف کنندگان از پشت ان طواف می کردند. درِ کعبه را از سطح زمین بالا بردند و آن را به وسیله سنگ ثابت کردند تا مانعی برای ورود سیل بدانجا باشد و نیز هرکسی نتواند وارد آن شود. درِ کعبه را به صورت یک لنگه ساختند بطوری که به وسیله یک قفل باز و بسته می شد برای خانه کعبه سقف قرار دادند و سپس ناودانی برای سرازیر شدن آب باران از سطح آن به داخل حجر تعبیه کردند در درون کعبه شش ستون چوبی قرار دادند. این ستونها در دو ردیف سه ستونی از قسمت رکن شامی، که حجراسماعیل در آن قرار داشت تا رکن یمانی تعبیه شد.
در درون خانه کعبه (در سمت رکن شامی) پلّکانی چوبی قرار داده شد که به وسیله آن به بام کعبه راه پیدا می کردند.
ساختمان کعبه را با گِل ساختند، در صورتی که پیشتر سنگ چین بود. این بنّایی به وسیله شخصی به نام باقوم رومی یا باخوم رومی صورت گرفت، سپس آن را با پرده زیبایی پوشانیدند.شایان ذکر است که قرار دادن پرده برای کعبه پیش از این تجدید ساختمان رسم شده بود و پس از آن نیز ادامه یافت. برای نخستین بار سقف و دیوارهای درونی و ستونهای ششگانه داخل خانه کعبه را با روغنی گیاهی رنگ زده و رسول خدا(صلی الله علیه وآله)تمامی نقش و نگارهای آن محو و نابود گردید.
در دوران های بعد نیز خانه خدا چندین بار تجدید بنا شد در آخرین بازسازی که در سال 1417به دستور فهد بن عبد العزیز انجام شد زیربنا و اساس کعبه تقویت و تحکیم و شاذروان مرمت گشت و شکاف ها و روزنه های بین سنگ ها گرفته شد .بنابراین پس از آن باز سازی ها ارتفاع کعبه به 14متر ،طول ان از سمت حجر اسماعیل 28/12 و از سمت حجر الاسود 84/12 ،بین رکن یمانی و حجر اسماعیل 11/12 و میان دو رکن دیگر 52/11رسید.
قرآن کریم خانه خدا را هفده بار و در چهارده آیه، یاد کرده است : دو بار با واژه «الکعبه»، هفت بار با واژه «البیت»، یک بار با واژه «بیت»، دوبار با واژه «البیت الحرام»، دوبار با واژه «البیت العتیق»، یک بار با واژه «بیتک المحرّم» و دو بار با واژه «بیتی».
به امید روزی که همگی ندای انا المهدی را از کنار این خانه شنوا باشیم. (صلوات)