تاریخ نگارش : بیست و هشتم آذر 1390

8 دلیل برای اینکه قرآن در زمان پیامبر جمع آوری شده است.
حاجیه تقی زاده فانید

8 دلیل برای اینکه قرآن در زمان پیامبر جمع آوری شده است.
نظم و ترتیب آیات و سور قرآن مورد توجه رسول اکرم(ص) بوده است

 کلید واژه : 8 دلیل برای اینکه قرآن در زمان پیامبر جمع آوری شده است.

دلیل اول: حکمت و مصلحت اندیشی

با توجه به اینکه قرآن بر امت پیامبر (ص) حجت بوده و مایه قوام دعوت او و دربردارنده فرایض است و از ناحیه پروردگار نازل شده اگر آن حضرت قرآن را کنار مینهاد و آن را جمعآوری نمیکرد، در حکمت و مصلحت اندیشی پیامبر (ص) شک و تردید زیاد میشد.

به گفته امام شرف الدین ‹‹کسی که پیامبر اسلام (ص) را خاتم الانبیاء بداند و او را در اوج حکمت و نصیحت و سفارش نمودن در مورد خدا و قرآن و بندگان خدا بشناسد و به آینده نگری و دوراندیشی او درباره آینده امتش آگاهی داشته باشد. اذعان خواهد نمود که محال است پیامبر اکرم (ص) قرآن را پراکنده و از هم گسیخته رها کرده باشد و...››

دلیل دوم: واقعیت تاریخی

هیچ فردی نمی تواند در این واقعیت تردید کند که رسول خدا (ص) نویسندگانی داشته است که وحی را می نوشتند. و ایشان را شخص رسول خدا(ص) بدین منظور مشخص میفرمود. مورخان نیز نام نویسندگان را به صراحت یاد کرده اند و برخی آنان را تا چهل و سه نفر دانسته اند.

جز کتابهای تاریخی، نصوص زیادی در اختیار است که بر این واقعیت دلالت دارد. بعلاوه که خداوند متعال فرمود: رسول منالله یتلوا صحفا مطهره فیها کتب قیمه`.نیز گویای این است که قرآن نوشته میشده است.

از زیدبن ثابت روایت شده است که میگفت: ‹‹کنا عند رسول الله مولف القرآن من الرقاع›› یعنی من همواره وحی را برای رسول خدا (ص) مینوشتم و چنین بود که وقتی وحی نازل میشد آن را در شرایط شدیدی دریافت میداشت سپس من وسیله ای آورده و در حالی که پیامبر املاء میکرد من مینوشتم. و هنگامی که از نوشتن فارغ میشدم پیامبر میفرمود: بخوان! من میخواندم چنانچه مطلبی یا چیزی جا افتاده بود آن را تصحیح میکرد آنگاه در اختیار مردم قرار میگرفت.

دلیل سوم: نهی پیامبر از نوشتن جز قرآن

علمای اهل سنت روایت کرده اند که رسول خدا (ص) از نوشتن هرچیز جز قرآن منع کرده و فرموده است ‹‹لاتکتبوا عنی الا القرآن و من کتب عنی شیئا غیرالقرآن فلیمعه›› البته این نقل صحیح نیست ولی بفرض که صحیح باشد در مورد نویسندگان فرمود که وحی را در حضور او از آن حضرت دریافت میداشته و مینوشتند و این فرمان به این جهت بود که قرآن با تفسیر و تاویلهایی که آن حضرت بیان میداشته، آمیخته نگردد.

دلیل چهارم: تالیف قرآن نزد رسول خدا و حدیث حضرت علی (ع)

زیدبن ثابت میگوید: ما نزد رسول اکرم (ص) بودیم و قرآن را از اوراق (نوشته شده پس از وحی) تالیف میکردیم. حاکم میگوید: ‹‹این سخن دلیل روشنی است بر اینکه قرآن در عهد حیات رسول خدا (ص) گردآوری شده است. از حضرت علی (ع) روایت شده است که فرمود: آنچه ما از رسول الله نوشتیم فقط قرآن است و نیز آنچه در این صحیفه است.

دلیل پنجم: مصحف به جا مانده از پیامبر و اساس بودن قرآن برای اسلام

طبق آنچه در برخی از روایات مورد تصریح قرار گرفته، در محل استراحت رسول خدا (ص) در خانه آن حضرت، نسخه ای از قرآن کریم وجود داشته است. و پیامبر گرامی به امیرالمؤمنین فرمان داده است تا آن قران را برگرفته، و گردآوری کند در این زمینه امام علی (ع) نیز تصریح دارد که آن حضرت میفرماید: ‹‹هیچ آیه بر رسول الله (ص) نازل نشد مگر اینکه پیامبر خدا (ص) بر من املا میکرد و من نیز آن را نوشتم.

مورخان تصریح کردهاند پیامبر (ص) نویسندگان مخصوص برای ثبت معاهدات و ارزیابی بار درختان خرما و مدانیات (پولهای قرض گرفته شده) در اختیار داشته است چنانچه به ایشان امر فرموده تا نام همه کسانی را که قبل از صلح حدیبیه اسلام آورده ثبت نمایند. بنابراین آیا معقول است که گمان رود پیامبر (ص) به نوشتن این امور اهتمام میورزیده ولی به نوشتن قرآن اهمیتی نمیداده است.

دلیل ششم: قرآنهای موجود در عصر پیامبر (ص)

دستهای از احادیث بیانگر این مطلب است که در عصر پیامبر قرآنهای متعددی (کامل یا ناقص) نزد صحابه وجود داشته است و آنان، قرآنهای مذکور را قرائت کرده و در اختیار دیگران نیز قرار میدادند و رسول خدا (ص) احکام چند دربارهِ آن صحائف مقرر داشته است. چنانکه از نصوص آینده دانسته خواهد شد، از میان دستهای از نصوص که بر وجود مصحف یا مصاحفی در زمان رسول خدا (ص) دلالت دارد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1- عقبه`بن عامر، از پدرش، از پیامبر گرامی (ص) نقل میکند که فرمود: ‹‹تعلموا الکتاب الله و تعاهدوا و اقتنوه و تغنوا به...

2- مهاجربن جیب میگوید رسول خدا (ص) فرمود: یا اهل القرآن، لاتبسد و القرآن، و اتلوه حق تلاوته، آناء اللیل و النهار و تغنوه و تقنوه و اذکرو ما فیه لعلکم تفلحون›› در این روایت منظور از کلمه ‹‹تغنوه›› این است که قرآن را مایه بینیازی و دوری از فقر قرار دهید و تهی دستی را فقر به حساب نیاورند. و منظور از کلمه ‹‹تقنوه›› این است که قرآن را چونان اموال خویش جمع کنید و آن را از دارایی و ثروت خویش محسوب دارید

3- عبدالله بن عمر میگوید: شخصی فرزند خود را نزد رسول خدا آورد و گفت: یا رسولالله فرزندم تمام روز را قرآن قرائت میکند و شب را بیدار میماند. رسول خدا (ص) فرمود: آیا نگرانی و کراهت داری که فرزندت روز در حال ذکر قرآن و شب زنده داری را در حال سلامت به پایان رساند.

دلیل هفتم: رواج کتابت قرآن در عهد پیامبر

از دیگر شواهدی که نشان میدهد نوشتن قرآن در عهد رسول اکرم(ص) رواج داشته علاوه بر احادیثی که تاکنون عنوان شده است روایات ذیل نیز گویای همین مطلب است.

1- رسول خدا (ص) فرمود: ‹‹فضیلت اندیشیدن در قرآن، بر قرائت ظاهری آن همانند فضیلت فرائض بر نوافل است. (سیوطی میگوید: سند این حدیث صحیح است.)

2- همچنین از پیامبر گرامی (ص) نقل شده است: برترین عبادت است من، تلاوت اندیشمندانه قران است.

دلیل هشتم: گردآورندگان قرآن در عهد پیامبر

مورخان و نویسندگان، نام گروهی از صحابه را یاد کردهاند که آنان گفتهاند، ما قرآن را در عهد رسول خدا (ص) گردآوری کرده ایم. و نیز نام برخی دیگر از اصحاب را بردهاند که گفتهاند ماتمام قرآن را جز دو یا سه سوره آن گردآوری کردهایم.

بدیهی است که منظور از جمع آوری قرآن، آن است که قبلا تفرق و پراکندگی داشته است. زیرا قرآن به صورت جدا و پراکنده نازل شده و صحابه یا گروهی از ایشان به دستیابی بر آنچه نازل میشد و ضمیمه کردن آن بر آیات قبل، اهتمام داشته، آن را دنبال کرده اند. و طبیعی است که این امر از طریق نوشتن آیات صورت می گرفتنه و افزودن آیات جدید به آیات گذشته به این شکل صورت میگرفته است. آن دسته از کسانی که آنان را در زمره گردآورندگان قرآن برشمرده اند، صاحب مصاحف مخصوص به خویش نیز بوده اند، مانند زید، ابن مسعود، علی (ع) و... برخی از این مصاحف تا صدها سال پس از فوت ایشان، باقی بوده است.

قتاده میگوید: از انسبن مالک پرسیدم، چند نفر در عهد پیامبر قرآنها را گردآوری کردند؟

انس گفت: چهار نفر که همگی از انصار بودند.

شواهد ودلایل زیادی وجود دارد که قرآن در عهد پیامبر (ص) گردآوری و تدوین شده است. که به چند مورد آن اشاره کردیم. از بیان موارد ذکر شده نتیجه میگیریم که نظم و ترتیب آیات و سور قرآن مورد توجه رسول اکرم(ص) بوده است و با عنایت به دلایل فوق استنتاج میشود که قرآن در عهد پیامبر (ص) گردآوری و تدوین شده است.
: www.qoran.mihanblog.com