تاریخ نگارش : نهم ارديبهشت 1391

فاطمه(س) صاحب مقام عصمت کبری
حاجیه تقی زاده فانید

حضرت رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "فاطمه پاره تن من است، هر آنکس او را غضبناک کند مرا خشمگین کرده است"
کلید واژه : فاطمه(س) صاحب مقام عصمت کبری

آیا ما تاکنون به این موضوع اندیشیده‌ایم که به راستی محک انسانیت ما چیست و این معیار در وجود ما به چه میزان وجود دارد؟

حیات گیاهان به دو عامل بستگی دارد؛ عامل اول قوت جذب و عامل دوم قوت دفع است، این دو نیرو در حیات حیوان به صورت خشنودی و خشم ظاهر می‌شود که هر دو ناشی از طبع و غریزه‌اند؛ امّا در حیات انسانی چگونه است؟

معمولا خوشحالی و خشم ما به خاطر حاجات بدنی ما است، اما انسانی که این گونه است، هنوز به درجه انسانیت نرسیده است، بلکه زمانی به آن دست می‌یابد که منشأ خشم و خشنودی او عقلانی باشد نه غریزی.

معنای حیات انسانی آن است که هریک از ما به درجه انسانیتی برسد که رکن و پشتیبان وجودش، عقلش باشد.(1) در این صورت است که عقل، منشأ تمام خشنودی‌ها و خشم‌ها در وجود انسان می‌گردد.

پس هرگاه در زندگی‌مان، منشأ خشنودی و خشممان را حتی برای یک بار از عقل دیدیم، آن موقع است که برای یک بار به انسانیت رسیده‌ایم؛ امّا اگر خشنودی و غضبمان ناشی از غرائز بود، یقینا تنها ظاهری انسانی داریم.

ولی آنچه آدمی می‌تواند بدان برسد، به همین رتبه محدود نمی‌شود؛ بلکه بالاتر از این مرتبه، مقامی است که ممکن است انسان به آنجا دست یابد و آن زمانی است که اراده انسان، در اراده خداوند - تبارک و تعالی- فانی گردد. در این جایگاه دیگر او اراده‌ای ندارد و اراده او عین اراده خداست. این همان درجه‌ای است که آدمی تمام کارهایش برای خدا می‌شود. یعنی اگر حتی فرزندش را نیز کشتند، خشم او به خاطر خشم پروردگار است نه خشم نفسش و اگر فرزندش زنده گشت، به‌خاطر رضای خداوند خشنود می‌گردد، نه رضایت نفسش.

این مقام مخصوص برترین مخلوقات و خاتم پیامبران و برترین رسولان است، همو که خداوند در باره او فرمود: "و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید."(2) لذا این، مقامی است که می‌توان گفت: اوست که از خشنودی خدا خشنود و از غضب خدا خشمگین می‌شود و از طرفی دیگر خداوند -تبارک و تعالی- نیز از خشنودی او خشنود و از غضب او خشمگین می‌شود ...

اما آیا غیر از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، کسی دیگر نیز بدین رتبه دست یافته است؟

حضرت رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: "فاطمه پاره تن من است، هر آنکس او را غضبناک کند مرا خشمگین کرده است."

بخاری، که او را متعصب‌ترین و نقادترین فقهای اهل سنّت، فردی صحیح و معتبر می‌دانند، در صحیح خویش از رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت می‌کند که آن حضرت فرمود: "فاطمه پاره تن من است، هر آنکس او را غضبناک کند مرا خشمگین کرده است."(3)

این حدیث در میان فقهای اهل سنّت، حدیثی صحیح به شمار می‌آید و از اعتبار بالایی برخوردار است؛ چرا که بخاری ـ کسی که در صحت احادیث بسیار محتاط است ـ آن را نقل کرده است. از طرفی ذهبی نیز ـ که از نقادترین افراد نسبت به احادیث است ـ این حدیث را صحیح و معتبر دانسته و آن را به گونه‌ای دیگر روایت می‌کند. او از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌کند که خطاب به حضرت زهرا (علی‌ها السلام) فرمود:

"همانا خداوند به غضب تو غضب میکند و به خوشنودی تو خشنود می‌شود."(4)

این کلام بر این مطلب دلالت دارد که منشأ خشنودی و خشم حضرت فاطمه(علی‌ها السلام) نیز نفس ایشان نیست؛ بلکه منشأ آن خداوند تبارک و تعالی است. معنای این جمله، همان درجه عصمت کبری است که رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) آن را داراست.


حضرت فاطمه زهرا (ع)

آری، این فاطمه است که همانند رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به این چنین مقامی بار یافت.

اما مطلبی که ذهن مسلمانان را آزار می‌دهد و سؤالی گزنده که خاطر هر اهل ایمانی را می‌آزارد، آنست که بخاری در قسمتی دیگر از کتاب خویش در روایت صحیحه‌ای از عایشه آورده است که او گفت:

"فاطمه (علیهاالسلام) دختر رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) غضبناک شد و از یکی از صحابه روی برگرداند، بعد از آن طولی نکشید که درگذشت."(5)

و از دیگری روایت کرده است که:

"حضرت فاطمه (علیها السلام) به علی(علیه السلام) وصیت کرده بود که او را مخفیانه دفن کند و آن افراد را از محل دفن او آگاه نسازد."(6)

به راستی مگر بر این بانو چه گذشته بود؟ به راستی چه کسانی این بانوی آسمانی را آزردند؟ آیا غضب خدا بر کسی که فاطمه را بیازارد، روا نیست؟ و آیا آنگونه که خداوند در قرآن به ما می‌آموزد، هرکس مستوجب خشم خداوند گردید همانا خوار و هلاک نخواهد شد؟(7)



پاورقی‌ها:

1- قال الصادق (علیه السلام): "دعامة الإنسان عقله"، "تکیه گاه انسان، عقل اوست." (اصول کافی، جلد 1، صفحه 25)

2- "و ما ینطق عن الهوی"، "هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید." (سوره نجم، آیه 3)

3- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): "فاطمة بضعة منی فمن اغضبها اغضبنی" (صحیح بخاری، حدیث شماره 3437 و 3483)

4- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لفاطمة: "إن الله یغضب لغضبک و یرضی لرضاک"(میزان الاعتدال، ج 2، صفحه 492، حدیث 4560)

5- فغضبت فاطمة بنت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فهجرت أبا بکر فلم تزل مهاجرته حتی توفّیت. (صحیح البخاری، جلد 10، صفحه 330، حدیث 2826)

6- قریب به این مضمون در کتاب صحیح بخاری جلد 13، صفحه 135، حدیث 3913، نقل شده است.

7- "...و من یحلل علیه غضبی فقد هوی"، "... و هر کس غضبم بر او وارد شود، سقوط می‌کند." (سوره طه، آیه 81)

منبع: متن سخنرانی آیت الله وحید خراسانی،