تاریخ نگارش : شانزدهم شهريور 1391
عفت ورزی، محافظت از حریم خانواده
حاجیه تقی زاده فانید
راه تحصیل عفت و حفظ پاکدامنی برای جوان، در اوج قدرت جنسی، چیست؟
اسلام به عنوان آیینی جاودانه و آسمانی که حاوی دستوراتی سعادتبخش برای بشر است، نهاد خانواده را به عنوان کانونی مقدس، پایدار، عاطفی و پاک، ترسیم کرده است تا میهمانی که به عنوان همسر، وارد عرصه زندگی میشود، با آرامش، عزت، محبت و شادمانی، یک مجموعه رو به گسترش را اداره کند.
کلید واژه : عفت ورزی
قرآن مجید به پدران و مادران مسلمان دستور میدهد تا فرزندانشان را که هنوز از نعمت تأهل برخوردار نشدهاند، به این امر مقدس تشویق کرده، زمینههای زندگی سالم و حیات طیبه را برای آنان فراهم سازند و اگر شرایط ازدواج برای کسی وجود نداشته باشد، اسلام راهکار بسیار ارزشمندی را معرفی میکند؛ راهکاری که هم اجرایی است و برای تحقق آن مانعی وجود ندارد و هم پشتوانه بزرگی برای ورود به عرصه حیات اجتماعی در آینده است و آرامش را برای اعضای خانواده، مهیا میسازد. این راهکار مهم، عفتورزی است.
عفت ورزیدن برای یک انسان، ضرورت یک زندگی سالم، بانشاط و آرام است؛ ضرورتی که تنها در سایه دین به دست میآید و در سایه خردمندی، رشد و کمال مییابد. انسان امروز، نیازمند این آموزههاست و پشت کردن به آنها، موجب سستی پیوند خانوادگی، نفوذ و حضور دیگران در عرصه زندگی، اختلاف، عدم اعتماد به یکدیگر، بیماریهای روحی - روانی، وسواس، سوءظن و ... خواهد شد.
لازم به یادآوری است که عفت و حجاب، دو مقوله جداگانهاند. در عفت ورزیدن، هم رعایت پوشش ظاهری خواهد شد و هم مراقبت از امور معنوی و روحی و این، موضوعی است که هم کسانی که رعایت پوشش دینی را میکنند، بدان نیازمندند و هم آنان که کمی در پوشش خویش، سهلانگاری میکنند.
1. عفت دل
یکی از موارد بسیار مهمی که پیوند خانوادگی را پایدار میسازد، رعایت عفت دل است. خانهای که تار و پود آن از عشق و محبت ساخته نشود، خانهای پایدار در برابر طوفانهای سهمگین و لرزشهای فراوان نیست. خانهای که در آن، افراد فراوانی حضور یابند و معشوق یا عاشق احساس نکند که آن خانه برای سکونت وی آماده است، ثبات نخواهد داشت.
همسر، باید حریم دل را تنها برای همسرش بگشاید و غیر از او، به هیچ شخص نامحرمی اجازه ورود ندهد؛ چه رسد به سکونت در آن. کسانی که قبل از ازدواج، این حریم را میشکنند و با دیگران رابطهای دوستانه و محبتآمیز برقرار میکنند، پایههای زندگی آینده را لرزان میسازند.
شاید زندگی بشر صنعتی را اینگونه ترسیم کردهاند و طراحان ناصالح جامعه انسانی که حضور بیپروای زن و مرد را در کنار هم و با برخی بیبندوباریها و عدم رعایت حریمها، رشد و ترقی بشر تلقی کردهاند و انسان را در برآورده کردن غرایز جنسی آزاد گذاشتهاند، امروز، نتیجه آن راهکار را در عدم ازدواج جوانان و فراوانی گسست و طلاق خانوادهها - دیده باشند.
مرد شایسته، عرصه دل را در اختیار زن شایسته قرار میدهد و جز او را به این حرم راه نمیدهد و فضای اندیشه و دل را معطر به صفای او میکند؛ زن شایسته نیز چنین میکند و اگر چنین شد، خداوند، از فضل خویش، آنان را بینیاز خواهد کرد و این وعده خدا، حتمی است که فرمود: زنان پاک، برای مردان پاک هستند).1
2. عفت نگاه
قرآن مجید به دین باوران دستور میدهد که چشمان خویش را بیپروا بر هر کس نگشایند. (به چشمانت بیاموز که هر کس، ارزش دیدن ندارد)؛ زیرا چشم انسان، عرصه واردات دل و فکر او را فراهم میسازد.
نگاه به نامحرم که زمینه فساد را فراهم میکند، حرام شمرده شده است؛ چه تصویر باشد و چه فردی در کنار انسان و عجیب است که انسانها را میتوان از روی چشمهای عفیف و غیرعفیف، شناخت. چشمان عفیف، ارزشمندند و چشم دریده، ادب نگاه نمیدارد.
انسان موفق، بر هر آنچه میرسد، بیپروا، چشم نمیگشاید و نگاه خویش را محدود میسازد. اگر کسی عفتِ نگاه نداشته باشد، چه بسا که به بیعفتی در عرصههای دیگر دچار شود. این عفت، خاص مردان نیست؛ بلکه زن هم باید عفت را رعایت کند. گر چه بیماری چشمچرانی، در مردان بیشتر شیوع دارد و مردان، با چشمانشان به دام میافتند و زنان، با گوشهایشان.
3. عفت کلام
عفت نگاه، پرهیز از نگاههای آلوده است که نتیجه این پرهیز، پاکی دل و اندیشه، از واردات ناشایست است؛ ولی عفت کلام، پاک ساختن عرصه صادرات دل است. آنان که بیمحابا از هر چه بخواهند، سخن میگویند، هر واژهای را بر زبان میآورند و در پردازش کلمات خویش، محاسبه دقیقی ندارند، نه ارزش خویش را حرمت مینهند و نه ارزش مخاطب را.
بسیاری از افراد، نمیتوانند برخی از واژههای ناشایست شنیده شده را بیان کنند و با نگفتن آن، شادمانترند که این، از سلامت روح و بهداشت روانشان حکایت دارد و در مقابل، کسانی یافت میشوند که بسیار مشتاقند تا هر واژگانی را به کار گیرند و از هر موضوعی - حتی ناشایست - سخن گویند که این، نشان از عدم تربیت درست دارد.
انسان مؤمن، حق ندارد دیگران را مسخره کند؛ لقب زشت دهد؛ تهمت ناروا زند؛ افترا بندد؛ صدای خویش را بیاندازه بلند کند و یا از واژگان ناشایست، استفاده کند. چنین انسانی، از عرصه دین، فرو میافتد و به خشم الهی، دچار میشود.
4. عفت دامن
یکی از مؤلفههای مهم عفت، عفت دامن است. پاکدامنی، از نوجوانی و جوانی سرچشمه میگیرد و در دوران میانسالی و کهنسالی، ثمرهاش به بار مینشیند. بدترین خیانتها، خیانت در این عرصه است و غریزه جنسی، اگر درست در اختیار قرار نگیرد، انسان را به ورطههای خطر میکشاند. در قرآن آمده است: (به زنا، نزدیک نشوید)؛2 نه این که زنا نکنید؛ یعنی حتی باید از لغزشگاههای این خطر مهلک، پرهیز کرد.
قرآن مجید برای جلوگیری از خطر فساد جنسی، راهکارهای زیر را ارائه کرده است:
الف) تربیت جنسی از دوران کودکی و رعایت دستورات اخلاقی خانوادگی و زناشویی، از آغاز تولد کودک تا بلوغ.
ب) رعایت حریم میان نامحرمان و پوشش مناسب.
ج) عدم اختلاط نامحرمان در هر محیطی.
د) مراقبت از لغزشگاههایی که انسان را به عرصه بیعفتی میکشاند.
ه) محدود کردن بعد عاطفه در خانواده و عدم دلبستگی به نامحرم در جامعه.
5. عفت شکم
یکی از عوامل بدبختی انسانها، بیپروایی در خوراک است؛ یعنی این که انسان هر چه بیابد، بخورد و از هر راهی، کسب ثروت کند. غذای حرام موجب شد که مسلماننمایان، در کربلا، در مقابل فرزند رسول خدا صلیاللّهعلیهوآله صفآرایی و به کشتن او افتخار کنند. امام حسین علیهالسلام فرمود: (اگر نبود طعامهای حرامی که شکمهایتان پر از آن گشته است، چنین بیپروا، در قتل من تلاش نمیکردید).
اگر نفس انسانی را در دو بعد مادی و ملکوتی ترسیم کنیم، تلاش افرادی که فقط برای پروار جسم میکوشند، فربهسازی نفس مادی را در پی دارد. آنان، همه همتشان این است که چه بکنند، تا بیشتر ثروت اندوزند و شعله شکم افروزند و جسم خویش را در ناز نگهدارند. به قول استاد علامه حسنزاده آملی: (آنجا که شکم دایر است، دل بایر است).
امام علی علیهالسلام فرمود: (من که امیر بر شمایم، به قرصی نان جو بسنده میکنم و بدا به حال کسی که به خاطر شکم به دوزخ در افتد).
عفت شکم نیز در عفت دل، تأثیر فراوانی دارد. طعام آلوده، جسم را میآزارد و طعام ناپاک، روح را. غذای حرام، روح را از پرواز باز میدارد و حریم زندگی را بر خطرها میگشاید؛ پس باید در غذایی که میخوریم، دقت کنیم.
جامعه امروز، هم در سن ازدواج، هم در نوع زندگی اجتماعی و تحصیلی، هم در بافت خانوادگی و هم در زمینه فراوانی زمینههای گناه، با جامعه دیروز، متفاوت است. نوجوان دیروز، میتوانست بدون شغل و تحصیلات عالی، ازدواج کند و در کنار خانواده خویش، روزگار بگذراند. دیروز، زمینههای آلودگی صوتی و تصویری و... آن قدر فراوان نبود؛ شرایط دوری از خانواده و اختلاط میان دو جنس، این قدر شایع و دسترسی به نامحرم، بدین صورت آسان نبود.
دوست عزیز! انسان شایسته، در هر عصر و زمینه، باید در مقابل آسیبها و خطرها، قد برافرازد و ناملایمات را هموار سازد. راهکار عفت برای جامعه امروز، دیروز و فردا، کارگشاست.
پرهیز از گشادهدستی در چشم دوختن، اجتناب از سخن ناروا گفتن یا شنیدن، دوری از اختلاط بیجا و بیمورد، خودداری از خودنمایی و بدننمایی، مواظبت از جسم، روزهداری برای تقویت اراده و کنترل نفس و تربیت جنسی صحیح، راهکاریهایی هستند که غفلت از آنها، در همه زمانها، انسان را به سقوط میکشاند.
راهکار اصلی، پرهیز از شیطان و تلاش دائمی در بندگی خداست که این، صراط مستقیم سعادت و نجات است؛ (الا تعبدوا الشیطان و ان اعبدونی هذا صراط المستقیم).3
1. نور، آیه 26.
2. اسراء، آیه 32.
3. یس، آیه 60.
مجله پرسمان