تاریخ نگارش : هفتم بهمن 1392

پرهیز از سخنان بیهوده
سیدابراهیم غیاث الحسینی

پرهیز از سخنان بیهوده

زبان منشأ شکل گیری بسیاری از گناهان صغیره و کبیره است. از همین رو، درباره زبان گفته اند: «جِرمش اندک و جُرمش بزرگ است.» همچنین برخی از سخنان اگرچه گناه و معصیت به شمار نمی آیند، از آنجا که بیهوده اند و هیچ سود دنیوی و اخروی در پی ندارند، سبب کدورت قلب و سنگدلی می شوند. پس مؤمنان هم برای رهایی از گزند گناهان و هم برای در امان ماندن از تیرگی قلب، از سخنان بیهوده و تباه کننده می پرهیزند و حتی در برابر سخنان پوچ و بی ارزش دیگران نیز به شایستگی برخورد می کنند.

خداوند متعال در توصیف این گروه از اهل ایمان می فرماید: «وَ اِذا سَمِعُوا بِاللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ؛ و هنگامی که سخن بیهوده ای می شنوند، از آن روی برمی گردانند.» (قصص: ۵۵) در جای دیگر می فرماید: «وَ ِاذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرّوا کِراما؛ و هنگامی که با بیهوده ای روبه رو می شوند، با بزرگواری از آن درمی گذرند.» (فرقان: ۷۲) پس در سوره مؤمنون، به چنین انسان هایی مژده رستگاری داده شده است: قَدْ أَفْلَحَ الْمُوءْمِنُونَ وَ الَّذینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ. (مؤمنون: ۱ و ۳) به تحقیق، مؤمنان رستگار شدند آنها که در نمازشان فروتنند و آنها که از (کارهای) بیهوده روی برمی گردانند. همان گونه که گاهی یک سخن ناپخته و ناپسند، اسباب بدبختی انسان را فراهم می کند، کنترل زبان نیز می تواند بستر مناسبی را برای رسیدن به رستگاری ابدی آماده سازد.

انفاق و دستگیری از محرومان و بیچارگان، یکی از برترین کارهاست که خیر و پاداش فراوان به همراه دارد. خداوند متعال در سوره مبارکه «سجده» نماز شب و انفاق در راه خدا را دو عملی می داند که پاداش آن، از تصور انسان خارج است: تَتَجافی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَ طَمَعًا وَ مِمّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ. (سجده: ۱۶ و ۱۷) پهلوهایشان از بسترها جدا شود (و به نیایش شبانه برخیزند) و با بیم و امید، خدای خویش را می خوانند و از آنچه به آنها روزی کرده ایم، انفاق می کنند. هیچ کس نمی داند چه بسیار نعمت هایی که روشنی بخش چشم است، به عنوان پاداش کارهایشان در عالم غیب برایشان ذخیره شده است.

در آیه ۳۸ سوره مبارکه روم، نیز به اهل انفاق این گونه وعده رستگاری داده شده است: فِآتِ ذَا الْقُرْبی حَقَّهُ وَ الْمِسْکینَ وَ ابْنَ السَّبیلِ ذلِکَ خَیْرٌ لِلَّذینَ یُریدُونَ وَجْهَ اللّهِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ. پس حق خویشان خود و بیچارگان و در راه ماندگان را بپرداز که این کار برای کسانی که خشنودی خداوند را طلب می کنند، مایه خیر و برکت است و آنها، کسانی هستند که رستگار خواهند شد .«در این آیه شریفه، دو نکته قابل تأمل وجود دارد: نکته نخست اینکه انفاقی به رستگاری انسان می انجامد که از عنصر «اخلاص» برخوردار و تنها برای کسب خشنودی پروردگار صورت گرفته باشد. نکته دیگر در عبارت «فات ذالقربی حقه» و لفظ «حقه» نهفته است و آن اینکه خویشاوندان، در اموال انسان شریکند و اگر انسان مالی به آنها می بخشد، در حقیقت، حق آنان را ادا می کند و منتی بر گردن آنها ندارد».