تاریخ نگارش : چهارم بهمن 1389

میوه قرآنی درخت صلح
ابراهیم محمودی

از جمله میوه هایی که قرآن از آن به بهترین ها یاد کرده و علاوه برآن ، به آن قسم خورده شده است ، زیتون می باشد . زیتون میوه ای گوارا و مطلوب است که نه تنها خود آن ، بلکه روغن ، ساقه ، برگ آن از نظر علمی و تغذیه ای صد در صد مورد تأیید بوده و وجزو بهترین ها می باشند .

از جمله میوه هایی که قرآن از آن به بهترین ها یاد کرده و علاوه برآن ، به آن قسم خورده شده است ، زیتون می باشد . زیتون میوه ای گوارا و مطلوب است که نه تنها خود آن ، بلکه روغن ، ساقه ، برگ آن از نظر علمی و تغذیه ای صد در صد مورد تأیید بوده و وجزو بهترین ها می باشند .



--------------------------------------------------------------------------------


وَالتِّینِ وَ الزَّیْتُونِ وَ طُورِ سِنِینَ و هذاَ البَلَدِ الأَمِینِ لَقَدْ خَلَقْناَ الإِنْسانَ فِی أَحْسنِ تَقْوِیمِ.

«سوگند به انجیر و زیتون، سوگند به طور مبارک و سوگند به این شهر ایمن که ما آدمی را در نیکوتر اعتدالی بیافریدیم».

نام زیتون شش مرتبه در قرآن آمده است. یک بار نیز در سوره مؤمنون آیه 20 اشاره غیر مستقیم به درختی شده که روغن می‏دهد و در کوه سینا می‏روید.

نام علمی زیتون «اولیوا یوروپیا» (Olea europaea l.) Oliva uropea و به فرانسه: Olivier d"europe , Olivir France Olivie.

و به انگلیسی: Olivre Tree. و به آلمانی: Oellbm.

و به عربی «شجرة الزیتون» و به فارسی «درخت زیتون» نامیده می‏شود. و در سرتاسر منطقه مدیترانه کاشته می‏شود اما مرکز عمده تولید آن، اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، تونس و مراکش می‏باشد. براساس تخمین در سال 1343، 1964 حداقل 200 میلیون درخت زیتون در اسپانیا و 123 میلیون در ایتالیا وجود داشته است.

کبوتری با شاخه‏ای زیتون در منقار، رمز جهانی صلح و وحدت است. این رمز از کشتی «نوح» علیه‏السلام سرچشمه می‏گیرد. بنابر روایتی هنگامی که خشم خداوند، که در طوفان ظاهر شده بود، کاهش یافت کبوتری با شاخه‏ای زیتون در منقارش ظاهر شد که نشانه آرامش و صلح بود

زیتون درخت تناور نیست و کمتر اتفاق می‏افتد که ارتفاع آن به 8 - 21 متر برسد. زادگاه اصلی این درخت احتمالاً فنیقیه بوده که حدود 2000 سال قبل از میلاد در این ناحیه کاشته می‏شده و از آنجا به غرب یعنی اروپا و به شرق یعنی افغانستان و ایران راه یافته است. این حقیقت درباره منشأ درخت زیتون در سوره نور آیه 35 بیان شده که می‏فرماید:

درخت زیتون درختی مبارک است که نه خاوری است و نه باختری (شجرةٍ مبارکةٍ زیتونةٍ لا شرقیّةٍ وَ لا غربیّةٍ). با این وجود بعضی از مفسرین از این آیه تفسیرهای مختلفی کرده‏اند که مثلاً:

درخت زیتون متعلّق به همه جهان است و منحصر به شرق و غرب نیست. و منظور از شرق و غرب جهت درخت است.

دیگری گفته است: مزه و کیفیت زیتون به جهت این درخت نسبت به خورشید بستگی دارد، ولی خداوند در واقع به زادگاه و گستره این درخت در دنیا اشاره دارد، نه به چیزی دیگر. درخت زیتون در ناحیه مدیترانه‏ای اروپا و افریقا درختی معمولی بود. در جنوب اروپا آن چنان فراوان پرورش می‏یافت که زیتون اروپایی نام گرفت، یعنی درختی که متعلق به اروپا است. اما محقّقین به این حقیقت پی برده‏اند که اروپا زادگاه اصلی زیتون نبوده، بلکه فنیقیه یا به عبارت دیگر: بخش شمالی جزیرة‏العرب بود که زیتون از آنجا نشأت گرفت. به سادگی می‏توان پذیرفت که اعراب در زمان نزول قرآن به این نکته واقف بوده‏اند که رشد و پرورش گیاهان در منطقه‏ای، الزاما به معنی نشأت گرفتن از آن منطقه نیست، لذا این آیه از سوره نور بر بومی بودن این گیاه دلالت دارد. هم‏اکنون در اکثر بلاد ایران حتی در قم و در منطقه‏ای به نام «مزرعه فدک» در جاده کاشان زیتون کاشته می‏شود و در صدد احداث کارخانجات روغن‏کشی از آن هستند.

زیتون از طریق پیوند زدن تکثیر می‏شود و درختان غیر پیوندی، میوه‏ای نامطبوع دارند. زیتون نارس طعمی تلخ دارد و در تهیه ترشی و چاشنی غذا از آن استفاده می‏شود. اما میوه رسیده طعمی بسیار مطبوع دارد. زیتون میوه‏ای است بیضی‏شکل به طول 2 تا 3 سانتی‏متر. هر درخت زیتون 10 - 20 کیلوگرم میوه می‏دهد. گوشت میوه زیتون منبعی برای روغنی ماندنی با کیفیتی عالی است که 15% یا بیشتر روغن از آن گرفته می‏شود. روغن با فشردن به دست می‏آید. اولین افشره بهترین نوع روغن دارد که نیازی به تصفیه آن نیست. ترکیبات اصلی روغن تازه شامل:

«اسید اولئیک» 80% و مقدار کمی جوهر نخل و اسیدهای دیگری مانند «اسید سیتریک»، «لینولئیک آروشیدونیک» و «سیریستیک» می‏باشد. از تُفاله آن پس از اولین افشره روغنی غیر خوراکی به دست می‏آید که در صابون سازی مصرف می‏شود.

روغن زیتون خوراکی، در اروپا خواهان بسیار زیاد دارد و در تهیه سالاد و غذا مصرف می‏شود. این روغن را می‏توان درغذا به‏طور خام هم مصرف کرد. در زمان‏های قدیم سربازان عرب در لشگرکشیها نان و روغن زیتون با عسل برای غذا همراه خود می‏بردند و با این کار وقت خود را صرف پختن غذا نمی‏کردند و نان خورشی خوشگوار با روغن خام با عسل می‏خوردند. تولید سالانه روغن زیتون در جهان حدود 20 میلیون تن است. ایتالیا و اسپانیا عرضه کننده عمده این روغن به بازار جهانی می‏باشند. در هندوستان محصول زیتونی که قابل نام بردن باشد، نیست. اما به تازگی کاشت آرایشی این درخت در مناطق کوهستانی هند مرکزی آغاز شده است.

زیتون دارای خواص داروئی فراوانی است در صورتی که به صورت خوراکی مصرف شود ماده‏ای مغذّی، آرام‏بخش و مسهلی ملایم است و زخم معده و اثنیعشر بیمار را بهبود می‏بخشد و در مورد نارسائیهای کلیوی به عنوان غذائی بدون ازت تجویز می‏شود. روغن زیتون دارای ماده‏ای ملیّن است و مصرف خارجی آن پوست بدن و تاولهای سودا(اگزما) و داء(الصدف) را نرم می‏کند. این روغن برای ماساژ دادن نیز مناسب است و در ترکیبات بسیاری از مرهمها و ضمادها به عنوان پایه وجود دارد.

در حدیثی رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏ و‏آله به مردم توصیه می‏کنند که:

از روغن زیتون برای خوردن و ماساژ دادن استفاده کنند زیرا از شجره مبارکه گرفته شده است. روغن زیتون سوخت مناسبی برای چراغ است. در سوره نور آیه 35 این کاربرد زیتون به خوبی وصف شده است. کسانی که روغن زیتون را به کار برده یا دیده‏اند، به سادگی این آیه را درک می‏کنند.

تشخیص نوع مرغوب از نامرغوب روغن زیتون

نوع مرغوب روغن زیتون زردِ کِرِمی رنگ، گاهی متمایل به سبز و چنان صاف و شفّاف است که اگر در ظرفی شیشه‏ای ریخته شود، حالت شیئی درخشان دارد و چون در چراغی بسوزد، روشنی چراغ افزون می‏شود. این خاصیّت زیتون در قرآن مجید در عبارت «نُورٌ عَلی نُور» توصیف شده است.

کبوتری با شاخه‏ای زیتون در منقار، رمز جهانی صلح و وحدت است. این رمز از کشتی «نوح» علیه‏السلام سرچشمه می‏گیرد. بنابر روایتی هنگامی که خشم خداوند، که در طوفان ظاهر شده بود، کاهش یافت کبوتری با شاخه‏ای زیتون در منقارش ظاهر شد که نشانه آرامش و صلح بود.

در حدیثی رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏ و‏آله به مردم توصیه می‏کنند که: از روغن زیتون برای خوردن و ماساژ دادن استفاده کنند زیرا از شجره مبارکه گرفته شده است. روغن زیتون سوخت مناسبی برای چراغ است

زیتون در آیات الهی

«وَالتِّینِ وَ الزَّیْتُونِ وَ طُورِ سِنِینَ»(التین: 1 و 2).

«قسم به انجیر و زیتون [یا قسم به سرزمین شام و بیت‏المقدس]».

«فَأَنْبَتْنا فِیها حَبَّا وَ عِنَبا وَ قَضْبا وَ زَیْتُونا وَ نَخْلاً وَ حَدائِقَ وَ غُلْبا و فاکِهَةً وَ أَبّا»(عبس: 27 - 31).

«و (نیز) درختی را که از طور سینا می‏روید[= درخت زیتون] و از آن روغن و «نان خورش» برای خورندگان فراهم گردد (آفریدیم)!».

«وَ شَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَیْناءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْتنِ وَ صِبْغٍ لِلآکِلِینَ»(المؤمنون: 20).

«و در آن دانه‏های فراوانی رویانیدیم، و انگور و سبزی بسیار، و زیتون و نخل فراوان، و باغهای پردرخت، و میوه و چراگاه».

«وَ هُوَ الَّذِی أَنْشأَ مَعْرُوشاتٍ وَ غَیْرَ مَعْرُوشاتٍ وَ النَّخْلَ وَ الزَّرْعَ مُخْتَلِفا اُکُلُهُ وَ الزَّیْتُونَ وَ الرُّمّانَ مُتَشابِها وَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ کُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَأْتوْا حَقَّهُ یَوْمَ حَصادِهِ وَ لا تُسْرِفُوا انَّهُ لا یُحِبُّ المُسْرِفِینَ»(الانعام: 141).

«اوست که باغهای معروش [= باغهایی که درختانش روی داربست‏ها قرار دارد] و باغهای غیر معروش [= باغهائی که نیاز به داربست ندارد] آفرید؛ همچنین نخل و انواع زراعت را، که از نظر میوه و طعم باهم متفاوتند؛ و (نیز) درخت زیتون و انار را، که از جهتی باهم شبیه، و از جهتی تفاوت دارند؛ (برگ و ساختمان ظاهریشان شبیه یکدیگر است، درحالی که طعم میوه آنها متفاوت می‏باشد) از میوه آن، به هنگامی که به ثمر می‏نشیند، بخورید! و حق آن را به هنگام درو، بپردازید و اسراف نکنید، که خداوند مسرفان را دوست ندارد!».

درخت زیتون، درختی است مبارک که خداوند به آن سوگند یاد کرده و آن را صاحب منزلتی خاص فرموده و آن درختی است که نفع عامه در آن است. روغن، ساقه، برگ و میوه آن مصارف متعدد صناعی، کشاورزی، درمانی و دامی دارد.

ترکیب میوه آب 67%، روغن 23%، پروتئین 5%، املاح معدنی 1% که اهم آن کلسیم، آهن، ویتامین‏ها(آنتی اکسیدان A، بتاکاروتن C، a، D، سننیوم می‏باشند.

زیتون ابتدا سبزرنگ است که پروتئین و املاح و آنتی‏اکسیدانهای آن زیادتر است و وقتی قرمز رنگ شد، مقدار ماده روغنی آن افزایش می‏یابد.

چربی زیتون از نوع تک غیر اشباعی Monounsaturated FATTY Acid می‏باشد که می‏تواند مورد استفاده کلیه بیماران قرار گیرد. و جز در موارد بسیار استثنائی چربی خون را بالا نمی‏برد.

در آیه 10 - 11 سوره نحل خداوند تبارک و تعالی آن را به‏طور اجمال جزء نباتات طبّی ذکر فرموده است:

«هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً لَکُمْ مِنْهُ شَرابٌ وَ مِنْهُ شَجَرٌ فِیهِ تُسِیْمُونَ یُنْبِتُ لَکُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّیْتُونَ وَ النَّخِیلَ وَ الأَعْنابَ وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ انَّ فِی ذلِکَ لآیَة لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ».

«او کسی است که از آسمان، آبی فرستاد که نوشیدن شما از آن است؛ و (همچنین) گیاهان و درختانی که حیوانات خود را در آن به چرا می‏برید، نیز از آن است. خداوند با آن (آب باران)، برای شما زراعت و زیتون و نخل و انگور، و از همه میوه‏ها می‏رویاند؛ مسلما در این، نشانه روشنی برای اندیشمندان است».

اجداد و آباء ما به این آیات ایمان غیبی و مطلق داشتند ولی امروز با پیشرفت علم و پژوهش دانشمندان، به طور ملموس به این معجزات پی‏می‏بریم و روشن شدن مسائل از دیدگاه علم امروز عظمت پروردگار و قدرت او را آشکار می‏سازد.