تاریخ نگارش : دوازدهم آبان 1390
صبح و شب کدام سوره ها را بخوانیم؟
فرزانه بیات
صبح و شب کدام سوره ها را بخوانیم؟
کلید واژه : صبح و شب کدام سوره ها را بخوانیم؟
در ابتدا و انتهای روز قرائت کدام سوره‌ها مستحب است؟
پاسخ :
قرآن مهم‌ترین حجّت خداوند بر بندگان و ترنّم آوای ایمان در گوش جان انسان‌هاست. انس با قرآن و تلاوت آن اثرات ثمربخش بر زندگی انسان دارد. به طوری که در گفتار معصومین ـ علیهم السّلام ـ و آیات قرآن به قرائت و تلاوت بسیار توصیه شده است. «و رتّل القرآن ترتیلاً» [1] و «فاقروا ما تیسّر من القرآن» [2]
رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ خطاب به ابوذر فرمود: «بر تو باد تلاوت قرآن و بسیار یاد خدا کردن، زیرا موجب بلند آوازگی تو در آسمان و نورانیت تو در زمین است.»[3] حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «هر کس با تلاوت قرآن انس بگیرد دوری دوستان او را هراسان نکند.» [4]
استحباب سوره های مختلف در زمانهای گوناگون:
اگر چه درهای رحمت الهی همواره به سوی بندگانی که صادقانه و مخلصانه او را می‌خوانند، باز است و همیشه می‌شود با تلاوت قرآن با خدا ارتباط برقرار کرد، امّا امامان معصوم به بعضی از زمان‌ها و اوقات عنایت بیشتری داشته‌اند. و کسب ثواب و فیض بیشتر را در آن مواقع خاص یادآوری کرده‌اند. از جمله این اوقات می‌توان به ماه مبارک رمضان، شب‌های قدر، روز عرفه، روزهای عید فطر، قربان، غدیر، شب‌های جمعه و... اشاره کرد.
همان طور که گفته شد، تأکید معصومین ـ علیهم السّلام ـ انس گرفتن و همنشینی با زلال وحی است. لکن برخی از سوره‌ها برای قرائت در نمازهای واجب و نافله، برخی در اواخر شب، دسته‌ای دیگر به هنگام طلوع فجر و قسم دیگر در تمام ساعات شبانه روز توصیه شده است.
سوره فرقان: در روایت آمده است که حضرت ابی الحسن ـ علیه السّلام ـ به اسحق بن عمار فرمود: قرائت سوره فرقان را رها مکن، به درستی که هر کس هر شب این سوره را بخواند خداوند او را ابداً عذاب نمی‌فرماید و از او حساب نمی‌کشد
سوره‌های مناسب انتهای شب
سوره انعام: از ابن عباس روایت شده است که هر کس سوره‌ی انعام را هر شب بخواند، روز قیامت از ایمن شدگان می‌باشد و روی آتش به چشم خود نمی‌بیند.[5]
سوره یوسف: هر کس سوره یوسف را هر شب بخواند، خداوند عزوجل او را محشور فرماید، در حالی که جمال او مانند جمال یوسف باشد و فزع روز قیامت به او اصابت نمی‌کند.[6]
سوره اسراء: شیخ صدوق از حضرت امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت نموده که ایشان فرموده‌اند: هر کس در هر شب جمعه سوره اسراء را بخواند نمی‌میرد تا آنکه حضرت قائم ـ علیه السّلام ـ را درک نماید و از اصحاب آن حضرت باشد.[7]
سوره کهف: هر کس هر شب جمعه سوره کهف بخواند نمی‌میرد، مگر شهید و خداوند او را با شهدا مبعوث می‌فرماید.[8]
سوره فرقان: در روایت آمده است که حضرت ابی الحسن ـ علیه السّلام ـ به اسحق بن عمار فرمود: قرائت سوره فرقان را رها مکن، به درستی که هر کس هر شب این سوره را بخواند خداوند او را ابداً عذاب نمی‌فرماید و از او حساب نمی‌کشد.[9]
سوره لقمان: شیخ صدوق از امام باقر ـ علیه السّلام ـ روایت نموده: هر کس سوره لقمان را هر شب بخواند خداوند ملائکه‌ای را موکل می‌فرماید تا او را در آن شب از ابلیس و لشکریانش حفظ نماید تا آنکه صبح نماید.[10]
سوره سجده: حسین بن ابی العلاء، از حضرت امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت نموده که فرموده‌اند: هر کس در هر شب جمعه سوره سجده بخواند، خداوند کتاب او را به دست راستش می‌دهد و او را از آنچه در آن بوده محاسبه نمی‌فرماید.[11]
سوره ذاریات: داوود بن فرقد از مولایمان امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت نموده کسی که سوره ذاریات را در شب بخواند خداوند معیشت او را اصلاح کند و روزی واسع بر او آورده و نور برای او در قبرش قرار دهد.[12]
سوره حجرات: حسین بن ابی العلاء از امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت نموده که فرموده‌اند: کسی که سوره حجرات در هر شب بخواند از زوار حضرت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌باشد.[13]
سوره واقعه: از زید شحّام روایت شده است که امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود: هر کس در هر شب پیش از خواب سوره واقعه را قرائت کند محشور می شود در حالی که چهره‌اش چون ماه شب چهارده تابان باشد.[14]
یس: از حضرت امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت است که فرمود: به درستی برای هر چیزی قلبی می‌باشد و قلب قرآن «یس» است. پس کسی که در هنگام روز (اول روز) سوره یس را بخواند، در آن روز از محفوظین و مرزوقین خواهد بود
سوره مؤمن: از ابی الصّباح کنانی روایت شده است: امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود: هر کس در هر شب سوره مؤمن را قرائت کند، خداوند گناهان گذشته‌ی او را و آنچه در جوانی مرتکب شده و آنچه در پیری همه را بیامرزد، و کلمه تقوی و خداترسی را ملازم و همدم او گرداند، و آخرتش را بهتر از دنیایش قرار دهد.[15]
سوره‌های مناسب ابتدای روز
توحید: از حضرت علی ـ علیه السّلام ـ روایت شده است کسی که در عقب نماز صبح یازده مرتبه سوره قل هو الله احد بخواند، در آن روز گناهی او را اصابت نمی‌کند. اگر چه شیطان (برای اجبار نمودن او به گناه) خود را خوار نماید.[16]
علق: سلیمان بن خالد از امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت نموده کسی که در روز «اقرا باسم ربک» بخواند و سپس در آن روز از دنیا برود شهید از دنیا می‌رود.[17]
انسان: عمرو بن جبیر عزرمی از پدرش از امام باقر ـ علیه السّلام ـ روایت نموده که فرمودند: هر کس سوره «هل اتی علی الانسان» را در هر صبح پنجشنبه بخواند خداوند او را از حور العین تزویج می‌کند.[18]
حشر: از حضرت رسول ـ صلّی الله علیه و آله ـ روایت شده است که فرمودند: هر کس هنگام صبح سه مرتبه بگوید «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» و سه آیه آخر سوره حشر را بخواند خداوند هفتاد هزار ملک را موکل می‌فرماید، برای او دعا نمایند.[19]
یس: از حضرت امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت است که فرمود: به درستی برای هر چیزی قلبی می‌باشد و قلب قرآن «یس» است. پس کسی که در هنگام روز (اول روز) سوره یس را بخواند، در آن روز از محفوظین و مرزوقین خواهد بود.[20]
پی نوشت ها :
[1] . مزمل/4.
[2] . مزمل/20.
[3] . صدوق، خصال، تصحیح علی اکبر غفاری، نشر جامعه مدرسین، چاپ اول، ج 2، ص 525، ح 13.
[4] . عبدالواحد بن محمد، تمیمی آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق مصطفی درایتی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، بی‌تا، ص 112.
[5] . ثواب الاعمال، ترجمه علی اکبر غفاری، نشر صدوق، چاپ هفتم، 1363، ص 236.
[6] . همان، ص 238.
[7] . همان، ص 240.
[8] . همان، ص 241.
[9] . همان، ص 245.
[10] . همان، ص246.
[11] . همان، ص 247.
[12] . همان، ص 260.
[13] . همان، ص 259.
[14] . همان، ص 263.
[15] . همان، ص 254.
[16] . همان، ص 287.
[17] . همان، ص 278.
[18] . همان، ص 272.
[19] . همان، ص 265.
[20] . همان، ص 249.