تاریخ نگارش : پنجم اسفند 1389
جهات انس با قرآن
علیرضا مزروعی
انس با قران
انس و ارتباط با کتاب الهی،از جهات مختلفی قابل توجه است و بُعد معرفتی قرآن،از مهم‌ترین این جهات محسوب می‌شود.از آنجا که قرآن کریم کلام خدا و پیام آسمانی است و سخن پروردگار و تجلی کمال مطلق محسوب می‌شود،دارای گیرایی و جذابیت ویژه‌ای است و تشنگان حقیقت می‌توانند از آن کلام که همچون آب زلالی است سیراب شوند.آیات الهی دریچه ارتباط با عالم ملکوت و نشان گویای خداوند است که از طریق وحی در اختیار انسان قرار گرفته است.همان گونه که در روایات آمده،خالق هستی به واسطه قرآن با بندگانش سخن می‌گوید و رمز و راز خلقت را از این راه می‌آموزد.
کسی که به خدا ایمان دارد و عاشق بندگی و وصال اوست،مشتاق شنیدن کلام معشوق است؛از سخن گفتن با معبود خویش لذت می‌برد؛با انس و ارتباط با قرآن ایده‌های توحیدی را از این کلام اخذ می‌کند و با معارف الهی آشنا می‌شود. چنین شخصی که از زلال معرفت سیراب گردیده و آیات قرآن را کلام و پیام معشوق می‌داند،لحظه‌ای از آن غافل نمی‌شود و همواره زمزمه دارد:«از هر چه بگذریم سخن دوست خوش‌تر است».«با تو گر خواهی خدا گوید سخن قرآن بخوان».
یکی از جنبه‌های انس،با قرآن جنبه هدایتی آن است.قرآن سراسر نور و سرور است، به طالب آن نورانیت می‌بخشد و انسان را به استوارترین راه و مقصد هدایت می‌کند.اهل قرآن نورانیت آیات الهی را درک می‌کنند و پیام آن را با شوق و بصیرت به جان می‌خرند.کتاب خدا شالوده مکتب اسلام است که جهان بینی توحیدی و ایدئولوژی آن را تبیین می‌کند و بهترین اسباب هدایت را در اختیار انسان می‌گذارد.
بنابراین،آنکه طالب هدایت و رستگاری است،باید،به این «حبل المتین» الهی چنگ بزند و با آن مأنوس شود.زیرا لازمه فهم و عمل به دستورات قرآنی یادگیری و تلاوت مستمر آن است تا آیات الهی در جان آدمی نفوذ کند و زمینه پذیرش حق فراهم آید.
بُعد عبادی قرآن از دیگر جهات انس با آن است.خواندن و آموزش،قرآن یکی از اعمال با فضیلتی است که در احکام عبادی اسلام جایگاه ویژه‌ای دارد.بزرگان دین،ارتباط با قرآن و تلاوت آن را، در هر شبانه‌روز،سفارش کرده‌اند و آثار و ثواب بسیاری برای این کار وعده داده‌اند.این پاداش در عیدها و مناسبت‌ها،به ویژه ماه مبارک رمضان،دو چندان می‌شود،به گونه‌ای که تلاوت یک آیه از کتاب الهی ثواب ختم قرآن دارد.
آیات و روایات فراوانی،فرد مسلمان را به قرائت قرآن دعوت می‌کند و در مواردی به این امر دستور می‌دهد و تلاوت آیات خدا را جزئی از وظایف مسلمانی قلمداد می‌کند.تعلیم و تعلّم،استماع،تلاوت مستمر،ترتیل و دقت در فهم قرآن و بالاخره،تدبر در آیات الهی از وظایفی است که تکلیف پیروان حقیقی قرآن را سنگین می‌کند که جز با انس و ارتباط دائمی با این کتاب آسمانی قابل انجام نیست.بنابراین، توجه جدی به قرآن کریم و انس با آن،نه تنها عبادت محسوب می‌شود بلکه از مهم‌ترین وظایف دینی است.
دوری از قرآن و عدم توجه به تلاوت و فهم آن،علاوه بر محرومیت از زلال معارف الهی،مسلمان را از معرفت دینی و بینش اسلامی بیگانه می‌کند و غیرت دینی و نشاط معنوی را از او می‌گیرد.از سویی مسلمان حق ندارد نسبت به کتاب الهی بی‌اعتنا باشد و آن را مهجور نماید؛چرا که رسول خدا(ص)از این عمل آزرده می‌شوند و از چنین کسی شکوه به ساحت پروردگار می‌آورند؛و آنکه شاکی‌اش پیامبر رحمت باشد از مؤاخذه الهی در امان نخواهد ماند.
روش‌های انس با قرآن فراوان است.چه بسا،هر کسی به شیوه‌ای عمل نماید و از نتیجه کار راضی باشد.اما اصول کلی و راهکار عملی همان است که قرآن و عترت بیان داشته است و همواره باید مد نظر قرار گیرد.طهارت روحی،آموزش تدریجی، حوصله در تمرین،پشتکار و تلاش مستمر،با الهام از رهنمودهای قرآن و آموزه‌های نبی اکرم(ص) و امامان معصوم(ع)،بهترین سرمایه قرآن آموزی و ایجاد انس با آیات الهی است.
متأسفانه خیلی‌ها نمی‌توانند قرآن را درست بخوانندیا اینکه درست می‌خوانند اما معنای آن را نمی‌دانند.بسیاری از آنهایی را هم که می‌دانند در آن تدبر نمی‌کنند،اهل تدبر نیز کمتر عبرت می‌گیرند و از همه مهم‌تر،به دستورات نورانی‌اش عنایت چندانی ندارند.امروزه برخورد ما با قرآن،اغلب، تشریفاتی است و محدود به مسائلی همچون:سوگند،مهریه،تجوید،حفظ صوری و صوت و لحن بوده و هدف اصلی از این برنامه‌ها که تدبر و انس با آیات الهی است، چندان مورد توجه قرار نمی گیرد.
انس با قرآن اندیشه را الهی می‌کند و روح آدمی را معنویت می‌بخشد.قرآن نور است و جامعه را از تاریکی‌ها به نور رهنمون می‌شود.باید مراقب باشیم که دستورات قرآن را مو به مو بکار گیریم و به نسخه‌های کتاب هدایت عمل کنیم تا اینکه مبادا دیگران در عمل به آن از جامعه اسلامی سبقت بگیرند!مولای متقیان، حضرت علی(ع)، نسبت به چنین خطری هشدار داده‌اند:«الله الله فی القرآن لایسبقنّکم الی العمل به غیرکم؛پناه بر خدا،که دیگران در عمل کردن به قرآن از شما پیشی گیرند!».1
بیایید،کاری کنیم تا پیامبر گرامی اسلام(ص) از کوتاهی ما نسبت به قرآن شکایت نکند و ما را به پای محاکمه نکشاند!از این که قرآن کریم به دست ما مهجور شود و از صحنه زندگی خارج گردد بترسیم!و گرنه،ناله رسول اکرم(ص) در مظلومیت کتاب خدا همواره بلند است،«و قال رسول یا ربّ انّ قومی اتّخذوا هذا القرآن مهجورا؛ و پیامبر(ص) می‌گوید:پروردگارا،قوم من این قرآن را متروک گذاشتند».(سوره فرقان،آیه 30)
1.تهذیب،ج 9، ص 176.