تاریخ نگارش : بیست و پنجم بهمن 1390
آیا زمان دقیق قیامت معلوم است ؟
لیلا حسین زاده
مخفى ماندن تاریخ قیامت - حتى بر شخص پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) - به خاطر آن است که خداوند مىخواهد مردم یک نوع آزادى عمل توأم با حالت آماده باش دائمى داشته باشند، چرا که اگر تاریخ قیامت تعیین مىشد، هرگاه زمانش دور بود همه در غفلت و غرور و بیخبرى فرو مىرفتند، و هر گاه زمانش نزدیک بود ممکن بود آزادى عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطرارى پیدا کند، و در هر دو صورت هدفهاى تربیتى انسان عقیم مىماند، به همین دلیل تاریخ قیامت از همه مکتوم است .
کلید واژه : قیامت
زمان وقوع رستاخیز را فقط خدا می داند!!
وَ یَقُولُونَ مَتى هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (سبا 29) قُلْ لَکُمْ مِیعادُ یَوْمٍ لا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ ساعَةً وَ لا تَسْتَقْدِمُونَ (سبا 30)؛ و آنان (با تمسخر) مىگویند: اگر راست مىگویید، این وعده (قیامت) چه وقت خواهد بود؟
بگو: براى شماست وعده روزى که نه (مىتوانید) ساعتى از آن تأخیر کنید و نه پیشى بگیرید.
از آنجا که در آیات قبل به این معنى اشاره شده بود که خداوند همه مردم را در روز رستاخیز جمع کرده و میان آنها داورى مىکند، در آیه 29 سؤالى از ناحیه منکران معاد به این صورت نقل مىکند:" آنها مىگویند: اگر راست مىگوئید این وعده رستاخیز در چه زمانى است"؟! (وَ یَقُولُونَ مَتى هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ)
از آنجا که انسان همواره در پى بهانهاى است که خود را از زیر بار مسئولیت بیرون آورد. همواره می پرسد پس روز قیامت چه وقت فرا مىرسد؟ چرا مجرمان را کیفر نمىدهند؟ اگر راست مىگویید که هر عقابى جریمهاى دارد و هر کار نیک ثوابى، چرا از ثواب و عقاب خبرى نیست.
این سؤال را بارها منکران معاد از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) یا سائر پیامبران مىکردند که گاه براى درک مطلب بود، و شاید غالباً از روى استهزاء که آخر این قیامتى که شما مرتباً روى آن تکیه مىکنید اگر راست مىگوئید کى خواهد آمد؟
اشاره به اینکه آدم راستگو باید تمام جزئیات مطلبى را که خبر مىدهد بداند، از کم و کیف و زمان و مکان آن آگاه باشد.
ولى قرآن همواره از پاسخ صریح به این مطلب و تعیین زمان وقوع رستاخیز خود دارى مىکند و تأکید مىکند این از امورى است که علم آن مخصوص خدا است، و احدى جز او از آن آگاه نیست.
لذا در آیه بعد همین معنى را با عبارت دیگرى بازگو کرده مىفرماید:
"بگو وعده شما روزى خواهد بود که نه ساعتى از آن تأخیر خواهید کرد، و نه ساعتى بر آن پیشى خواهید گرفت" (قُلْ لَکُمْ مِیعادُ یَوْمٍ لا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ ساعَةً وَ لا تَسْتَقْدِمُونَ).
این مخفى ماندن تاریخ قیام قیامت - حتى بر شخص پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) - به خاطر آن است که خداوند مىخواهد مردم یک نوع آزادى عمل توأم با حالت آماده باش دائمى داشته باشند، چرا که اگر تاریخ قیامت تعیین مىشد هرگاه زمانش دور بود همه در غفلت و غرور و بی خبرى فرو مىرفتند، و هر گاه زمانش نزدیک بود ممکن بود آزادى عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطرارى پیدا کند، و در هر دو صورت هدفهاى تربیتى انسان عقیم مىماند، به همین دلیل تاریخ قیامت از همه مکتوم است، همانگونه که تاریخ شب قدر همان شبى که فضیلت هزار ماه دارد، و یا تاریخ قیام حضرت مهدى (علیه السلام). تعبیرى که در آیه 15 سوره طه آمده : إِنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ أَکادُ أُخْفِیها لِتُجْزى کُلُّ نَفْسٍ بِما تَسْعى:" رستاخیز به طور یقین خواهد آمد، من مىخواهم آن را مخفى دارم، تا هر کس در برابر سعى و کوشش خود جزا داده شود" اشاره لطیفى به همین معنى دارد.
علاوه بر این، ندانستن جزئیات، مانع ایمان به کلیات نیست. مثلًا: شما از صداى زنگ خانه علم پیدا مىکنید که شخصى پشت در است، گرچه جزئیات آن شخص را نمىدانید که زن است یا مرد، سنّ و سوادش چگونه است، ندانستن این خصوصیات ضررى به علم و ایمان شما که شخصى زنگ خانه را زد وارد نمىکند. آرى، ما به قیامت علم داریم گرچه زمان آن را ندانیم.
در ضمن اینکه آنها تصور مىکردند پیامبر (صلی الله علیه وآله) که از رستاخیز خبر مىدهد اگر راست مىگوید باید تاریخ دقیق آن را نیز بداند این نهایت اشتباه است، و دلیل بر عدم آگاهى آنها از وظیفه نبوت است ،چرا که پیامبر صلی اللع علیه وآله تنها مأمور ابلاغ بود و بشارت و انذار، اما مسأله قیامت مربوط به خدا است و او است که از تمام جزئیات آن آگاه است و آن قسمتى را که براى مسائل تربیتى لازم دیده در اختیار پیامبرش گذارده است. آری خداى متعال بعضی زمانها را بر انسان پوشیده داشته، نه مىداند که مرگش کى خواهد بود و نه کیفرش چه زمان خواهد رسید.
رسول خدا(ص) مىفرماید:
«اى ابوذر، پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمر: جوانىات را پیش از پیریت و تندرستىات را پیش از بیمارى، توانگرىات را پیش از بینواییت و آسایشت را پیش از مشغولیت و زندگىات را پیش از مرگت». (بحارالانوار، ج 77، ص 75)
امام صادق(علیه السلام) نیز چنین مىفرمایند:
«اگر کسى بداند که به یقین چه وقت خواهد مرد، به عمر خود اعتماد می کند، و در لذات و معاصى فرو می رود و در شهوات می غلطد، به این امید که در روزهاى پایانى عمر توبه خواهد کرد و این شیوهاى است که خداى متعال از آن خشنود نیست و از بندگانش نمی پذیرد- تا آن جا که می گوید- بهترین چیز براى انسان این است که مدت عمرش بر او پوشیده ماند پس در مدتى که زنده است منتظر مرگ باشد و معاصى را ترک گوید و عمل صالح را برگزیند». (بحارالانوار، ج 2، ص 84)
پس چرا باید عمر را بیهوده صرف کنیم و چرا مسافتى را که میان ما و مرگ افتاده است به لهو و لعب و معصیت طى کنیم. در حالى که نمىدانیم زمان مرگ ما چه وقت خواهد بود؟
پیامهای آیات:
1ـ لازم نیست پاسخ هر سؤالى را بدانیم. سؤال کردند که قیامت چه زمانى است؟ «مَتى هذَا الْوَعْدُ» بگو: زمانش را نمىدانم. «مِیعادُ یَوْمٍ»
2ـ قیامت روز مهمى است. (کلمه «یَوْمٍ» همراه با تنوین، نشانه عظمت و بزرگى است.)
3ـ زمان وقوع قیامت قابل تغییر نیست. «لا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ ساعَةً وَ لا تَسْتَقْدِمُونَ»
منابع:
1- تفسیر نور، ج9
2- تفسیر نمونه، ج18
3- تفسیر هدایت، ج10
4- بحار الانوار، ج 2
5- بحار الانوار، ج 77