تاریخ نگارش : پانزدهم دي 1391

خلاصه ی تدبر در سوره های جزء 29 قرآن کریم همراه ترجمه واستدلال واستناد(سوره مرسلات)
علیرضا یعقوبی سورکی

جهت هدایتی سوره
مقابله انذار آمیز با تکذیب وعده‌های خدا در قرآن به ویژه وعده عذاب
هر آنچه به آن وعده داده می‌شوید در یوم الفصل محقق خواهد شد، پیش از آنکه با ورود به عذاب حقانیت آن را باور کنید، به هشدار قرآن توجه کنید. چرا که بعد از بی‌توجهی به آن، دیگر امیدی به ایمان شما نخواهد بود.

 کلید واژه : ترجمه / قرآن / جزء 29 /تدبر / استدلال/ استناد/ مرسلات
 ناشر : تنظیم از علیرضا یعقوبی سورکی

   
سوره مبارکه مرسلات
• تشخیص سیاقهای سوره
آیات سوره مبارکه مرسلات به 4 سیاق تقسیم می¬شود؛

وجه پیوستگی آیات سیاق اول: آیه 1 تا 6 سوگند است. آیه 7 در جواب سوگند می¬فرماید: «إنما توعدون لواقع» (آنچه وعده داده می¬شوید، حتما واقع می¬شود.) آیه 8 تا 15 مشخص می¬کند که یوم¬الفصل، زمان وقوع وعده¬های الهی و روز بیچارگی مکذبان این وعده¬هاست.
علت جدایی سیاق دوم از ماقبل: الف) آیه 16 ارتباط ادبی با آیات قبل ندارد. ب) از ابتدای آیه 16 سیر مفهومی جدیدی در زمینه احتجاج بر حقانیت وعده¬های الهی آغاز شده¬است.
وجه پیوستگی آیات سیاق دوم: اسلوب مشترک «ألم ..... ویل یومئذ للمکذبین» در سه دسته 16 تا 19، 20 تا 24 و 25 تا 28، عامل اتصال سیاقی این آیات است، سه دسته پیش¬گفته، هر یک به نحوی احتجاج بر حقانیت وعده¬های الهی است.
علت جدایی سیاق سوم از ماقبل: از ابتدای آیه 29 سیر مفهومی جدیدی در بیان عاقبت مکذبان و متقیان آغاز می¬شود.
وجه پیوستگی آیات سیاق سوم: محتوای بخش عمده¬ای از این آیات (29 تا 40) بیان عاقبت مکذبان در یوم¬الفصل و بخش کمی از آن نیز (آیه 41 تا 45) بیان عاقبت متقیان در آن روز است، بنابراین وجه پیوستگی این آیات بیان عاقبت مکذبان و متقیان در یوم¬الفصل است.
علت جدایی سیاق چهارم از ماقبل: الف) آیه 46 با آیات قبل اتصال ادبی ندارد. ب) سیر بیان عاقبت مجرمین و متقین در آیه 45 پایان یافته و از ابتدای آیه 46 سیر جدیدی خطاب به مجرمان در دنیا آغاز شده است.
وجه پیوستگی آیات سیاق چهارم: این آیات خطاب به مجرمان در دنیا آغاز شده و با بیان عدم خضوع ایشان و اظهار ناامیدی از ایمان آنها ادامه یافته است.
• تشخیص فضای سخن و جهت هدایتی هر سیاق
سیاق اول، آیات 1 تا 15
   
      •       •  •  •                                      
فضای سخن
تأکید بر وقوع وعده¬های الهی در آیه 7 و تهدید مکذبان در آیه 15 نشان می¬دهد که برخی، وعده-های الهی را تکذیب می¬کنند. همان وعده¬هایی که در قرآن بیان شده است.
ترجمه تدبری و سیر هدایتی آیات
وعده¬های خدا، در قرآن کریم را دروغ می¬دانند؟!
بخوان این سوره را بنام خدای رحمتگر مهربان
سوگند به فرشتگان وحى که پى در پى فرستاده مى شوند ،«1»
و آن گاه که فرستاده می¬شوند، همچون بادى توفنده راه مى پویند ،«2»
و سوگند به آن فرشتگانى که صحیفه هاى وحى را براى پیامبر مى گشایند ،«3»
و آن گاه که بگشایند ، جدا ساختن حق را از باطل و حلال را از حرام آغاز مى کنند ،«4»
و سپس صحیفه هاى وحى را به صورت قرآن که یادآور است بر پیامبر مى افکنند ،«5»
تا اتمام حُجّتى باشد یا اخطار و هشدارى;«6»
آری سوگند به این فرشتگان وحی قرآنی
که آنچه در قرآن به شما وعده داده مى شود ( رستاخیز و جزا و پاداش ) قطعاً تحقّق خواهد یافت .«7»
اما این وعده¬ها، کی به وقوع می¬پیوندد؟!
پس آن گاه که ستارگان تاریک شوند و محو گردند ،«8»
و آن گاه که آسمان بشکافد و دو پاره گردد ،«9»
و آن گاه که کوه ها از جاى برکنده شوند و روان گردند ،«10»
و آن گاه که براى پیامبران وقتى تعیین شود تا براى اداى شهادت حضور یابند ،«11»
این رخدادها براى چه روزى به تأخیر افتاده است ؟«12»
براى روز جدایی.«13»
جدایی تکذیب¬کنندگان و متقیان!
و چه چیز تو را آگاه کرده است که روز جدایی چیست ؟«14»
آن روز واى بر تکذیب کنندگان !«15»
وای بر تکذیب¬کنندگان وعده¬های خدا در قرآن
کشف جهت هدایتی
آیات 1 تا 6، آیه 7 (إنما توعدون لواقع) را تأکید می¬کند و آیات 8 تا 15، به منزله ظرف زمان آیه 7 (إنما توعدون لواقع) است. بنابراین جهت هدایتی این سیاق، با محوریت آیه 7 بیان می¬شود:
جهت هدایتی آیات 1تا 15
تاکید بر حتمیت وقوع وعده‌های قرآن در یوم الفصل
آنچه به آن وعده داده می‌شوید در روز بزرگی چون یوم الفصل تحقق خواهد یافت، وای در آن روز به کسانی که از مکذبان این حقیقت بوده‌اند.
سیاق دوم، آیات 16 تا 28
  •                 • •     •    •             •          •      
فضای سخن
فضای سخن این سیاق همان فضای سخن سیاق اول است.
تکرار آیه «ویل یومئذ للمکذبین» به صورت ترجیع¬بند در سوره حاکی از وجود این فضای مشترک در سرتاسر این سوره است، بعبارت دیگر فضای تکذیب وقوع وعده¬های الهی در قرآن، در سیاقهای مختلف سوره از جهات مختلف مورد توجه قرار گرفته است، مثلاً شاهد آن هستیم که یک سیاق بر وقوع آن تأکید کرده و سیاق دیگر برای آن احتجاج آورده و سیاق دیگر عاقبت مکذبین را مطرح کرده و ...
ترجمه تدبری و سیر هدایتی آیات
¬ای کسانی که غافل از همه نشانه¬های قدرت و حکمت خدا، وقوع وعده¬های الهی را تکذیب می¬کنید! کمی¬ در نشانه¬ها تأمل کنید!
مگر ما اقوام نخستین را به سبب تکذیب هلاک نکردیم ؟«16»
سپس امّت هاى بعدى را به همین جرم در پى آنان نابود کردیم.«17»
زیرا ما با همه مجرمان این گونه رفتار مى کنیم .«18»
پس دست از تکذیب کورکورانه خود بردارید! روز وقوع وعده¬ها فراخواهد رسید.
آن روز واى بر تکذیب کنندگان ! «19»
مگر شما را از نطفه که آبى ناچیز است نیافریدیم ؟«20»
پس آن را در رحم که براى نگهدارى از نطفه جایگاهى استوار است قرار دادیم ،«21»
تا زمانى معلوم که پایان مدّت باردارى است.«22»
آرى، توانا آمدیم، و چه نیک تواناییم. «23»
آیا بر عملی ساختن وعده¬های خویش توانا نیستیم؟
دست از تکذیب بردارید.
آن روز که روز وقوع وعده¬هاست، واى بر تکذیب کنندگان !«24»
مگر ما زمین را گردآورنده بندگان قرار ندادیم ،«25»
که زندگان و مردگان را در خود گرد مى آورد؟«26»
و در آن کوه هایى استوار و بلند پدید آوردیم و آبى شیرین و گوارا که از آنها سرچشمه مى گیرد به شما نوشاندیم . «27»
آیا تکذیب وعده¬های چنین خدای رحیمی که از سر لطف بستر زندگی آسوده شما را فراهم کرده است، سزاوار است؟
دست از تکذیب بردارید.
آن روز که روز وقوع وعده¬¬هاست، واى بر تکذیب کنندگان !«28»
کشف جهت هدایتی
آیات این سیاق به سه دسته تقسیم می¬شود (16 تا 19 ـ 20 تا 24 ـ 25 تا 28) که هرکدام به نحوی که گذشت، احتجاج انذارآمیزی بر حتمیت وقوع وعده¬های الهی در یوم¬الفصل است، بنابراین جهت هدایتی این سیاق برآیند هر سه دسته بوده به این بیان قابل ذکر است:
جهت هدایتی آیات 16 تا 28
بیان انذار آمیز سه احتجاج در راستای مقابله با تکذیب وقوع وعده‌های الهی
مگر خدا مجرمان را در همین دنیا هلاک نمی‌کند؟ و مگر او همان خدایی نیست که شما را از آبی ناچیز آفریده است؟‌ و مگر او همان کسی نیست که با نعمات خویش زمین را بستر مهیای زندگی شما قرار داده است؟ پس در روز وقوع وعده‌ها، وای بر کسانی که با این وجود از مکذبان بوده‌اند.

سیاق سوم، آیات 29 تا 45
                     •                                •            •                         
فضای سخن
بدلیل تکرار آیه «ویل یومئذ للمکذبین»، فضای تکذیب وقوع وعده¬های الهی که فضای مشترک همه سوره است در این سیاق نیز جریان دارد.
ترجمه تدبری و سیرهدایتی آیات
بالأخره روز تحقق وعده¬ها فرا خواهد رسید، مکذبان مجرم را ندا می¬دهند:
که به سوى آنچه که آن را دروغ مى شمردید روانه شوید .«29»
تا اینک با جان خود آن را باور کنید!
روانه شوید به سوى سایه اى از دود که داراى سه شاخه است .«30»
سایه اى که نه مانع از حرارت است و نه شعله آتش را باز مى دارد.«31»
آتش دوزخ شراره هایى عظیمی مانندکاخ مى پراند.«32»
گویى آنها شترانى زرد رنگ اند.«33»
آن روز واى بر تکذیب کنندگان !«34»
این روزى است که مکذبان در آن سخن نمى گویند .«35»
و به آنان اجازه سخن گفتن داده نمی¬شود تا بتوانند براى گناهان خود عذرى بیاورند.«36»
آن روز واى بر تکذیب کنندگان !«37»
این است روز جدایى میان حق جویان و باطل گرایان ، که شما و تکذیب کنندگان امّت هاى نخستین را در آن گرد آورده ایم .«38»
پس اگر نیرنگى دارید ، با من نیرنگ کنید و عذاب دوزخ را از خود بگردانید.«39»
این همان یوم¬الفصلی است که به تحقق وعده¬های الهی در آن وعده ¬داد شدید اما از سر تکذیب آن برآمدید.
آن روز واى بر تکذیب کنندگان !«40»
امّا تقواپیشگان که به این وعده¬ها ایمان داشتند، در زیر سایه ها و کنار چشمه ساران ،«41»
و میوه هایى از هرآنچه که بخواهند به سر مى برند .«42»
به آنان گفته مى شود : به پاداش آنچه انجام مى دادید بخورید و بیاشامید که بر شما گواراست .«43»
همانا ما نیکوکاران را این گونه پاداش مى دهیم .«44»
این نیز همان عاقبتی بود که به آنها وعده داده می¬شد، هر کس به آنچه وعده داده شده بود رسید، چه عاقبت خوبی برای متقین فراهم شد! و چه حسرت بزرگی مکذبان مجرم را در برگرفت!
آن روز واى بر تکذیب کنندگان !«45»
کشف جهت هدایتی
آیات این سیاق به توصیف عذاب مکذبان در یوم¬الفصل و عاقبت متقین در آن روز پرداخته است اما جنبه انذاری این آیات بر جنبه تبشیری آن غلبه دارد زیرا بخش عمده¬ای از آیات به بیان عاقبت مکذبان پرداخته و بخش کمتری به بیان عاقبت متقین اختصاص یافته است، علاوه بر اینکه آیه «ویل یومئذ للمکذبین» بارها در لابلای آیات تکرار شده است، بنابراین جهت هدایتی سیاق به این بیان قابل ذکر است:
جهت هدایتی آیات 29 تا 45
انذار مکذبان وقوع وعده‌های الهی، با توصیف عاقبت مجرمان و متقیان در یوم الفصل
در روز وقوع وعده‌ها، وای به حال مکذبان، که با ورود در عذاب حقانیت وعده‌های الهی را از عمق جان حس خواهند کرد و حسرت عاقبت متقیان را خواهند کشید.
سیاق چهارم، آیات 46 تا 50
                         
فضای سخن
فضای مشترکی که در همه سیاقهای سوره پیگیری شده است، در این سیاق نیز ادامه می¬یابد، اما امر توبیخی «کلوا و تمتعوا قلیلاً» و آیه «إذا قیل لهم ارکعوا لا یرکعون» این فضا را خاص تر کرده¬است، این دو آیه نشان می¬دهد که علاقه به بهرمندی از لذایذ دنیا سبب شده که بیان انذاری قرآن در حتمیت وقوع وعده¬های الهی را نپذیرند و نشانه این عدم پذیرش نیز عدم تعظیم و خضوع در برابر خدای متعالی است.
ترجمه تدبری و سیر هدایتی آیات
اى مکذبان، در این سراى دنیا بخورید و اندک زمانى بهره برید، ولى بدانید که این مایه نیکبختى شما نیست ، زیرا شما مجرمید و سزاى مجرمان آتش دوزخ است.«46»
بالأخره این زمان اندک پایان خواهد پذیرفت و وعده خدا در مورد مکذبان مجرم تحقق خواهد یافت.
آن روز واى بر تکذیب کنندگان .«47»
همان کسانی که این همه انذار قلب ایشان را در برابر سخن خدا خاضع نمی¬کند!
و چون به آنان گفته شود : رکوع نمایید، رکوع نمى کنند.«48»
آن روز واى بر تکذیب کنندگان! «49»
اگر این قرآن را که معجزه اى الهى است باور نمى کنند ، اگر سوگند به فرشتگان وحی در حقانیت وعده قرآن نسبت به معاد موثر نمی¬افتد و اگر توصیف وقایع آستانه قیامت در جان مکذبان اثر نمی¬گذارد و اگر احتجاج¬های متقن خدا با ایشان آنها را نسبت به رب یگانه مومن نمی¬کند و باز اگر تصویر صحنه هولناک عذاب در قیامت و ترسیم جایگاه والای نیکوکاران در آن روز ایشان را از تکذیب نمی¬رهاند؛
به کدامین سخن بعد از آن ایمان مى آورند ؟«50»
دیگر امیدی به ایمان آنها نیست! چون کسی که به قرآن، با این بیان بلیغ و محتوای عمیق و برهان دقیق ایمان نیاورد، دیگر امیدی به ایمان آوردنش نخواهد بود.
کشف جهت هدایتی
این آیات بار دیگر به انذار مکذبین پرداخته و ایشان را بخاطر جرم بزرگ عدم خضوع در برابر خدا توبیخ می¬کند ، این وضعیت در ایشان بعد از انذار و احتجاج کافی خدا در این سوره هرگونه امیدی را نسبت به ایمان این افراد از بین برده¬است، بنابراین جهت هدایتی این سیاق به این بیان قابل ذکر است:
جهت هدایتی آیات 46 تا 50
انذار مکذبان و اظهار ناامیدی از ایمان ایشان پس از بی‌توجهی به هدایت قرآن.
سخنان قرآن برای هدایتشان ثمری نداشته و مشغول متاع دنیای خویشند، در حالی که جز مدت اندکی از این دنیا بهرمند نخواهند شد و پس از آن عذاب یوم الفصل را خواهند چشید.
• تشخیص فضای سخن و جهت هدایتی سوره
فضای سخن سوره
چنانکه گفته شد، فضای سخن مشترک سیاقهای سوره تکذیب وقوع وعده¬های الهی پیرو علاقه به بهرمندی از لذات دنیا است.
تکرار 10 باره آیه «ویل یومئذ للمکذبین» در سوره، قرینه فضای مشترک و اشاره سیاق پایانی سوره که در بحث فضای سخن همان سیاق مطرح شد، قرینه قسمت دوم فضا است.
کشف جهت هدایتی سوره
سوره در راستای مقابله با فضای مطرح شده، نخست به وقوع وعده¬های الهی در یوم¬الفصل تأکید کرده و سپس با بیان انذار آمیز سه احتجاج در همین باره، زمینه باور به این حقیقت را فراهم می¬کند و در گام بعدی با به تصویر کشیدن صحنه وقوع وعده¬های الهی در یوم¬الفصل و درک حقیقت این مسئله با ورود به عذاب، نسبت به تکذیب وقوع وعده¬های الهی بویژه وعده عذاب انذار می¬دهد، اما از آنجا که حب دنیا و بهرمندی از لذایذ دنیوی راه را بر ایمان و خضوع در برابر پروردگار بروی مکذبان مجرم بسته¬است، سیاق پایانی از ایمان این گروه بعد از بی¬توجهی به انذار و احتجاج این سوره اظهار ناامیدی کرده و ایشان را نسبت به عذاب مکذبان در آن روز تهدید می¬کند.
با توجه به آنچه گفته شد، وجه اشتراک سیاقهای این سوره مقابله با تکذیب وعده¬های الهی در قرآن است، بنابراین جهت هدایتی سوره به این بیان قابل ذکر است:
جهت هدایتی سوره
مقابله انذار آمیز با تکذیب وعده‌های خدا در قرآن به ویژه وعده عذاب
هر آنچه به آن وعده داده می‌شوید در یوم الفصل محقق خواهد شد، پیش از آنکه با ورود به عذاب حقانیت آن را باور کنید، به هشدار قرآن توجه کنید. چرا که بعد از بی‌توجهی به آن، دیگر امیدی به ایمان شما نخواهد بود.