تاریخ نگارش : نهم آذر 1390
مصحف فاطمه (س)
فاطمه نصیری خلیلی
یک. چیستی مصحف
دو. کیفیت نگارش مصحف
سه. امکان نزول جبرئیل
چهار. مصحف نزد چه کسی است؟
کلید واژه : مصحف فاطمه(س)، نزول جبرئیل، وصیت فاطمه(س)
ناشر : نویسنده : نعمت الله صفری فروشانی
یک. چیستی مصحف
کلمه «مُصْحَف»، اکنون بیشتر به معنی «قرآن» به کار می رود؛ اما در لغت به معنی مجموعه برگه هایی است که میان دو جلد، جمع آوری شده است و امروزه «کتاب» خوانده می شود.سید محمدرضا حسینی جلالی، تدوین السنة الشریفه، ص 76. بنابرین، منظور از «مصحف فاطمه» کتاب آن حضرت است که در بعضی از رویات اهل سنت نیز به آن اشاره شده است. راویانی چون «ابی ابن
کعب» وجود کتابی نزد حضرت فاطمه علیها السلام را تایید کرده است.اسعد عبود، صحیفة الزهراعلیها السلام، صص 56 - 58.
بدین ترتیب سخن کسانی مانند یجی در مواقف و جرجانی در شرح مواقف و ابو زهره در کتاب امام صادق علیه السلام - که مدعی اند، شیعه به قرآنی منسوب به فاطمه علیها السلام که غیر از قرآن رایج میان مسلمانان است، اعتقاد دارد نادرست است و در عدم رجوع به رویات شیعه و نیز عدم دقّت در معنی مصحف ریشه دارد.هاشم معروف الحسنی، سیرة الائمة الاثنی عشر، ج 1، ص 98
و 99.
درباره ماهیت ین مصحف در منابع شیعی، رویات فراوان وجود دارد. در ین احادیث، محتوا، حجم، زمان و کیفیت نگارش مصحف بیان شده است. البته در نگاه ابتدایی، اختلافاتی میان این روایات دیده می شود؛ ولی با اندکی دقت، قابل توجیه است.مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، (تهران: دارالکتب الاسلامیه)، ج 26، ص 38 - 48. بعضی از روایات، مطالب آن را غیر از مطالب قرآن دانسته اند.
همان، ص 38 و 39.
بر اساس شماری از احادیث در این کتاب، مطالبی چون وصیت حضرت زهرا علیها السلامهمان، ص 43.، مصیبتهای فرزندان آن حضرت در طول زمانهمان، ص 41.، پیشگویی حوادث آیندههمان، ص 44. و تمام پادشاهانی که بر زمین حکم خواهند راندسیدمحمدرضا حسینی جلالی، تدوین السنة الشریفه، ص 77، نوشته شده است.
دسته ای از رویات نیز از اشتمال این مصحف، بر تمام احکام حلال و حرام، سخن به میان آورده استبحارالانوار، ص 37.. بر اساس بعضی از احادیث، امام صادق علیه السلام حوادث تاریخی چون ظهور زندیقان را پیشگویی و گفتارش را به مصحف فاطمه، مستند کرده است.بحارالانوار، ص 44.
این رویات با هم ناسازگار نیست؛ زیرا ممکن است همه مطالب یاد شده در آن مصحف، وجود داشته و هر روایت بخشی از محتوی آن را بیان کرده باشد.
دو. کیفیت نگارش مصحف
مهمترین مطلب درباره این مصحف، زمان و کیفیت نگارش آن و مسئله ارتباط حضرت زهراعلیها السلام با جبرئیل و دیگر فرشتگان الهی است. در چند روایت، آمده است: پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله مطالب را املا می کرد و امام علی علیه السلام مى نوشت.همان، ص 41 و 42 و 49.
درباره سبب انتساب مصحف به فاطمه علیها السلام، مى توان گفت: آن کتاب نزد آن حضرت نگهداری مى شد و یا او واسطه رسیدن بعضی از مطالب، به دست امام على علیه السلام بوده است.
در بعضی از روایات، مصحف، ره آورد املا و وحی مستقیم خداوند بر حضرت زهرا علیها السلام دانسته شده استهمان، ص 39.. بر اساس رویات دیگر، بعد از وفات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، خداوند فرشته ای را نزد آن حضرت مى فرستاد تا در غم پدر، دلداری اش دهد و وی را از مکان و جایگاه رسول خدا در بهشت آگاه سازد و با او درباره مطالب مختلف به گفت و گو بنشیند. حضرت فاطمه علیها السلام سخنان آن فرشته را به امام على علیه السلام منتقل مى کرد و آن حضرت آنها را به نگارش در مى آورد.همان، ص 44 و 48. روایتی این فرشته را جبرئیل علیه السلام معرفی کرده است.همان، ص 42.
میان این احادیث نیز ناسازگاری وجود ندارد؛ زیرا مى توان گفت خداوند به وسیله فرشته ای از فرشتگان خود (جبرئیل)، با آن حضرت سخن گفته است و فاطمه زهراعلیها السلام بخشی از این کتاب را به مطالب دریافتی از پدر بزرگوار خود و بخشی دیگر را به مطالب جبرئیل اختصاص داده بود.
سه. امکان نزول جبرئیل
اشکال دیگر رویات دسته اخیر، قطع وحی پس از رسول اکرم است. به عبارت دیگر مسلمانان معتقدند آن حضرت، خاتم پیامبران است و بعد از وفات ایشان، ارتباط میان زمین و آسمان قطع و وحی منقطع گشته است. حال چگونه فرشته بر حضرت زهرا علیها السلام نازل شده و با آن بزرگوار گفت و گو کرده است؟
در پاسخ بدین اشکال، گفتنی است: طبق آیات قرآن، نزول فرشته الهی و ارتباط خداوند با غیر پیامبران، از طریق فرشتگان و وحی امکانپذیر است؛ چنان که آیات بسیاری از ارتباط فرشته با حضرت مریم سخن مى گویدآل عمران (3)، یات 42 و 43 و 45. و خداوند ارتباط خود با مادر حضرت موسی را وحی مى خواند.قصص (28)، یه 7. وقتی امکان این ارتباط با زنانی چون مادر حضرت موسی و حضرت مریم پذیرفته شد، امکان و وقوع آن درباره حضرت فاطمه زهرا علیها السلام - که از سوی پیامبر اکرم سرور همه زنان در همه زمانها معرفی شده است به طریق اولی پذیرفتنی مى نماید. منظور از انقطاع وحی و قطع ارتباط زمین و آسمان بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، قطع ارتباط میان خداوند و فردی به عنوان پیامبر و مأمور ابلاغ است؛ نه عدم امکان ارتباط زمینیان با خداوند و فرشتگان. بر اساس روایات شیعه، نوعی ارتباط میان امامان معصوم و خداوند وجود دارد.بحارالانوار، ج 26، ص 66 و 97. در روایات اهل سنت نیز بعضی از افراد «مُحَدَّث» معرفی شده اند؛ یعنی، کسانی که با فرشتگان الهی نوعی ارتباط دارند و از آنها حدیث دریافت مى کنند.اعیان الشیعه، ج 1، ص 314 و 315.
چهار. مصحف نزد چه کسی است؟
براساس رویات شیعه، این مصحف در زمان های مختلف، نزد امامان معصوم بوده است و از امامی به امام دیگر رسیده و جز آن بزرگان، کسی بدان دسترسی نداشته است. آنان با استفاده از آن، حوادثی را پیشگویی و احکامی را بیان کرده اند.بحارالانوار، ص 48 - 38.
در پایان گفتنی است: کتاب هایی که اخیراً با عنوان صحیفة الزهرا منتشر شده،مانند: اسعد عبود، صحیفة الزهراعلیها السلام ؛ جواد قیومی اصفهانی، صحیفة الزهراعلیها السلام. با مصحف فاطمه تفاوت دارد؛ زیرا در این کتابها عمدتاً دعاهای منسوب به آن حضرت علیها السلام به چشم می خورد؛ نه آنچه در رویات درباره مصحف فاطمه بیان شده است.
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.