تاریخ نگارش : دوم بهمن 1390

شهید زنده
سید مصطفی فاطمی کیا

قرآن کریم می فرماید:"ولاتحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً، بل احیاء عند ربهم یرزقون" (آل عمران / 169) کسانی را که در راه خدا کشته می شوند، مرده نپندارید، بلکه زنده هائی هستند که نزد پروردگار روزی می گیرند.
و نیز می فرماید:"ولاتقولوا لمن یقتل فی سبیل الله اموات، بل احیاء لکن لاتشعرون" (بقره /154) به کسانی که در راه خدا کشته می شوند مرده نگوئید بلکه زنده اند ولی شما درک نمی کنید.
 کلید واژه : قرآن- شهادت - زندگی - مرگ - حیات جاوید
 ناشر : بخش اعتقادات تبیان

قرآن کریم می فرماید:"ولاتحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً، بل احیاء عند ربهم یرزقون" (آل عمران / 169) کسانی را که در راه خدا کشته می شوند، مرده نپندارید، بلکه زنده هائی هستند که نزد پروردگار روزی می گیرند.
و نیز می فرماید:"ولاتقولوا لمن یقتل فی سبیل الله اموات، بل احیاء لکن لاتشعرون" (بقره /154) به کسانی که در راه خدا کشته می شوند مرده نگوئید بلکه زنده اند ولی شما درک نمی کنید.
در این آیات دو مساله مطرح است: منظور از زنده بودن شهیدان چیست؟ و آیا از این آیات می توان نتیجه گرفت که سایر انسان ها حیات برزخی ندارند؟
درباره سؤال اول، علامه طباطبایی پس از بحث درباره برخی تفاسیر ناروا از این آیه می فرماید: "بنابرآنچه گذشت، معنای آیه این طور می شود: کسانی را که در راه خدا کشته شده اند، مرده نگوئید و آنان را فانی نپندارید که آن معنائی که از کلمه ی مرگ در ذهن شماست بر آنان صادق نیست، چون مرگ آنان آن طور که حسن ظاهر بین شما درک می کند، به معنای بطلان نیست، بلکه مرگ آنان نوعی زندگی است که شما آن را درک نمی کنید.
شاید اشکال شود که این سخن در برابر کفار به جاست، ولی خطاب آن به مومنان که همه یا بیش ترشان علم به بقای انسان پس از مرگ دارند و مرگ را بطلان ذات نمی دانند، چه معنا دارد؟ در پاسخ باید گفت: درست است که مومنان این معنا را می دانند ولی درعین حال وقتی کشته شدن را تصور می کنند، پریشانی و مضطرب می شوند. لذا در آیه شریفه برای بیدار شدن آنان، همان علم و ایمانی که دارند به رخشان می کشند تا آن اضطراب را از دل هایشان بزدایند و معلوم است که این هم اولیای شهید را بیدار می کند و می فهمند که شهادت عزیزشان بیش از جدائی چند روز نیست و هم افراد دیگر را آماده شهادت و جهاد می سازد، چون می فهمند که در برابر شهادت به حیاتی طیب، نعمتی دائم و رضوانی از خدا می رسند.
کسانی را که در راه خدا کشته شده اند، مرده نگوئید و آنان را فانی نپندارید که آن معنائی که از کلمه ی مرگ در ذهن شماست بر آنان صادق نیست، چون مرگ آنان آن طور که حسن ظاهر بین شما درک می کند، به معنای بطلان نیست، بلکه مرگ آنان نوعی زندگی است که شما آن را درک نمی کنید
در حقیقت، خطاب در این آیه نظیر خطاب به رسول خدا (ع) است که می فرماید: "حق از جانب پروردگار توست، پس از تردید کنندگان مباش" (بقره /147) با این که رسول خدا (ع) می دانست که حق از ناحیه خداست و هم به آیات پروردگارش یقین داشت ولی این گونه خطاب ها کنایه است و می خواهد بفرماید که مطلب به قدری واضح و بدیهی است که حتی تصور خلافش را هم تحمل نمی کند. (1)
لازم به ذکر است که این آیه از آیاتی است که استدلال به آن برای وجود برزخ و حیات برزخی معروف است و پیداست که اختصاص آیه ی شریفه به شهدا بدین معنا نیست که دلالت بر حیات بعد از مرگ فقط برای شهدا داشته باشد. در حقیقت در این آیه، حیات برزخی امری مسلم فرض شده و بر اساس آن به حیات عالی تری برای شهدا که همراه با رزق من عندالله است، اشاره شده است. (2)

پی نوشت:
1- علامه طباطبائی، ترجمه تفسیر المیزان، ج1، ص523-522
2- محمد شجاعی، بازگشت به سوی خدا، ص237