کفار با جدال سعی می کنند دلیل کفر خود را نشان دهند یا به عبارتی برای کفر خود پشتوانه ای ایجاد کنند. (ﻣَﺎ ﻳُﺠَﺎﺩِﻝُ ﻓِﻲ ﺁﻳَﺎﺕِ ﺍﻟﻠَّﻪِ ﺇِﻟَّﺎ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﻛَﻔَﺮُﻭﺍْ ...«٤سوره شریفه غافر» ﺟﺰ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﻔﺮ ﻭﺭﺯﻳﺪﻧﺪ ﻛﺴﻲ ﺩﺭ ﺁﻳﺎﺕ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺟﺪﺍﻝ ﻭ ﺳﺘﻴﺰﻩ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ...) رفت و آمد کافران در شهرها و کشورهای مختلف براى امور گوناگون از جمله مسایل فرهنگی نباید موجب فریب شما شود و در واقع، این تغییر و جابجایی آنها در شهرها و سرزمین ها نشانه حقانیت آنها نیست و تعدادی از این جشنواره ها و سمینارهای آنها هم در حقیقت ابزاری برای پیشبرد جدال های باطل است.(...فَلا یَغْرُرْکَ تَقَلُّبُهُمْ فِی الْبِلاد «آیه ی ۴ سوره مبارکه غافر» ...پس رفت و آمدشان در شهرها تو را دستخوش فریب نگرداند.) اغلب این مرحله‌ی دلیل تراشی برای کفر، به تکذیب و دروغ پنداشتن آیات الهی از جمله پیامبران، راهنمایان، گفتار و کتب آسمانی منتهی می شود (کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَالْأَحْزَابُ مِن بَعْدِهِمْ... «آیه ی ٥ سوره مبارکه غافر» ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ (ﻛﻔّﺎﺭ ﻣﻜّﻪ) ﻧﻴﺰ ﻗﻮم ﻧﻮﺡ ﻭ ﺍﺣﺰﺍﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﺷﺎﻥ ﺁﻣﺪﻧﺪ (ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻧﺸﺎﻥ ﺭﺍ) ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻛﺮﺩﻧﺪ...) و اغلب این مرحله هم به توطئه پیش می رود تا تبعید یا زندانی کنند یا بکشند(...وَهَمَّتْ کُلُّ أُمَّةٍ بِرَسُولِهِمْ لِیَأْخُذُوهُ..«آیه ی ٥ سوره مبارکه غافر»...و هر امتی آهنگ رسول خود کردند تا او را بگیرند... )  در ادامه می آید که هر جدالی مورد مذمت نیست بلکه جدال بوسیله باطل است که سعی می کنند حق را بدان زایل و باطل سازند و دلیل هم برای کفر خود بتراشند(...وَجَادَلُوا بِالْبَاطِلِ لِیُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ...«آیه ی ٥ سوره مبارکه غافر»... و به وسیله باطل ، مجادله و ستیز کردند تا حق را بدان زایل و باطل سازند... ) در پایان از عاقبت و سرانجام کار آنها گفته می شود که آنها در دنیا به عذاب دچارند و آن هم عذابی سخت (...فَأَخَذْتُهُمْ فَکَیْفَ کَانَ عِقَابِ...«آیه ی ٥ سوره مبارکه غافر» اما من آنها را به عقوبت فروگرفتم و عقوبت من چه سخت بود.) و در آخرت هم آنها در دوزخ خواهند بود چراکه فرمان پروردگار درباره کسانی که کافر شدند مسلّم شده که آنها همه اهل آتش باشند (وَ کَذلِکَ حَقَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ عَلَى الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّهُمْ أَصْحابُ النَّارِ «آیه ی ۶ سوره مبارکه غافر» و بدین سان فرمان پروردگارت درباره کسانی که کفر ورزیده بودند ، به حقیقت پیوست که ایشان همدمان آتش خواهند بود.)

آبَاء و أَزْوَاجِ و ذُرِّیَّاتِ افراد شکل دهنده خانواده هستند تا پدران و مادران نباشند شخص حیات پیدا نمی کند و تا با همسران ازدواج نکند فرزندان و ذریه ای بوجود نخواهد آمد. ترتیب آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّیَّاتِهِمْ گویی نشان دهنده رعایت تقدم است و برای رعایت احترام هم گویا چنین ترتیبی باید در نظر گرفته شود.

مسرف می تواند کسی باشد که خداوند او را هدایت نمی کند«إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذَّابٌ» (آیه‌ی ۲۸ سوره مبارکه غافر) و نیز می تواند کسی باشد که خداوند او را گمراه می سازد.«یُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُّرْتَابٌ»(آیه‌ی ۳۴ سوره مبارکه غافر)
در ضمن، کلمه مسرف بصورت فرد و نه جمع، دو بار در قرآن آمده است که این دو بار هم در سوره غافر در آیات فوق یعنی ۲۸ و ۳۴ آمده است.

مسرف می تواند کسی باشد که خداوند او را هدایت نمی کند«إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذَّابٌ» (آیه‌ی ۲۸ سوره مبارکه غافر) و نیز می تواند کسی باشد که خداوند او را گمراه می سازد.«یُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُّرْتَابٌ»(آیه‌ی ۳۴ سوره مبارکه غافر)
در ضمن، کلمه مسرف بصورت فرد و نه جمع، دو بار در قرآن آمده است که این دو بار هم در سوره غافر در آیات فوق یعنی ۲۸ و ۳۴ آمده است.

شاید در دنیا، الْمُلْکُ الْیَوْمَ(از آیه‌ی ۲۹غافر) برای شما (لَکُمُ) باشد. لَکُمُ الْمُلْکُ الْیَوْمَ: ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺩﺳﺖ ﺷﻤﺎﺳﺖ دست فرعونیان که، ظَاهِرِینَ فِی الْأَرْضِ، و بر اوضاع مسلطند اما قطعا در اخرت، الْمُلْکُ الْیَوْمَ(از آیه‌ی ۱۶ غافر)ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺧﺪﺍی ﻳﮕﺎﻧﮥ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ است، لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ.

در ترجمه «ﻓَﻜَﻴْﻒَ ﻛَﺎﻥَ ﻋِﻘَﺎﺏ» از این آیه گروهی از مترجمین، «پس ( بنگر که ) چگونه بود کیفر من!» و یا «پس عذاب من چگونه بود؟» و به این مضامین ترجمه نمودند (همراه با علامت تعجب در جمله امری با لحن قوی یا علامت سوال که گویای پرسشی بودن جمله است.) اما گروهی دیگر «و چگونه عقوبت سخت کردم!» یا «و عقوبت من چه سخت بود.» یا «و به عقوبت شدیدی مجازات نمودیم» ترجمه کردند(همراه با علامت تعجب در جمله خبری برای بیان تعجب و حیرت یا علامت نقطه در پایان جمله که گویای خبری بودن آن می باشد.)
درباره ترجمه اول این گونه استدلال می شود که ویرانه‌های شهرهای مورد کیفر واقع شده در مسیر مسافرتهای شما به چشم می‌خورد، ویا سرنوشت شوم و عاقبت سیاه و تاریک ایشان بر صفحات تاریخ و در سینه‌های گروهی از مردم ثبت است، که می توان دید و شنید و این گونه ترجمه ها می خواهد که افراد نسبت به آن بی تفاوت نباشند و با دیدن و شنیدن صحیح تا حدی متوجه کم و کیف عذاب گردند و از آن عبرت بگیرند اما ممکن است در این موارد اشکالاتی مطرح شود مثلاً، آیا واقعاً این ویرانه ها متعلق به اقوامی بوده است که مرتکب گناهانی شدند که منجر به نزول عذاب گردیده است یا این که این ویرانه ها متعلق به اقوامی بوده که در گذشته زندگی می کردند و به تدریج محل سکونت آنها بخاطر عوامل طبیعی به ویرانه تبدیل شده است و از کجا مشخص است که حتماً این ویرانه ها مربوط به فلان قوم که عذاب بر آنها نازل شده است می باشد یا آیا هرچه ویرانه ای در دنیاست فقط بخاطر نزول عذاب بوده است یا این که عده ای که از عذاب بر قوم فلان ویرانه حکایت می کنند گفتار آنها حتماً درست می باشد، «پس ( بنگر که ) چگونه بود کیفر من!» راستی چگونه بنگرد عذاب را در صورتی که فقط ویرانه ها مانده است و بس. هر چند که همین ویرانه ها مخصوصا خرابی کاخ های پادشاهان می تواند مایه عبرت باشد که چگونه آن جلال و شکوه نابود شد و از بین رفت.
هان ای دل عبرت‌بین از دیده عبر کن هان
ایوان مدائن را آیینه عبرت دان(خاقانی)
علی ای حال، به نظر می رسد اشکالات فوق با ترجمه گروه دوم از عبارت «ﻓَﻜَﻴْﻒَ ﻛَﺎﻥَ ﻋِﻘَﺎﺏ» برطرف می شود.

کذبت قبلهم قوم نوح والاحزاب من بعدهم و همت کل امه برسولهم لیاخذوه و جادلوا بالباطل لیدحضوا به الحق فاخذتهم فکیف کان عقاب
( اگر امت تو را تکذیب کردند غم مدار که ) پیش از اینان هم قوم نوح و طوایف بعد از نوح نیز ( پیغمبران را ) تکذیب کردند و هر امتی همّت گماشت که پیغمبر خود را دستگیر ( و هلاک ) گرداند و جدل و گفتار باطل به کار گرفت تا برهان حق را پایمال سازد ، من هم آنها را ( به کیفر کفر ) گرفتم و چگونه عقوبت سخت کردم!( ترجمه ی استاد الهی قمشه‌ای)
پیش از ایشان قوم نوح و گروه‌هایى که بعد از ایشان بودند پیامبرشان را تکذیب کردند. و هر امتى آهنگ آن کرد که پیامبرش را دستگیر کند، و به باطل به ستیزه برخاست تا حق را از میان بردارد. اما من آنها را به عقوبت فروگرفتم و عقوبت من چه سخت بود.( ترجمه ی استاد آیتی)

کسانی که ایمان دارند اهل توبه و پیروی از راه خدا هستند. «لِلَّذِینَ آمَنُوا - لِلَّذِینَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِیلَکَ»

فوقیه الله سیئات مامکروا وحاق بال فرعون سوء العذاب
( قوم به جای آنکه پند مؤمن آل فرعون را بشنوند قصد آزارش کردند ) پس خدا از شر و مکر فرعونیان او را محفوظ داشت و عذاب سخت آل فرعون را فرا گرفت ( و همه به دریای هلاک غرق شدند )
از این آیه و آیه بعد اینگونه برداشت می‌شود که «وحاق بال فرعون سوء العذاب» مربوط به دنیا است و آیه بعد از آن به مسأله برزخ آل فرعون و سپس روز قیامت اشاره دارد: «النار یعرضون علیها غدوا وعشیا ویوم تقوم الساعه ادخلوآ ال فرعون اشد العذاب»
حال که «وحاق بال فرعون سوء العذاب» مربوط به دنیای آل فرعون است و این که دریای نیل به اعجاز حضرت موسی علیه السلام شکافته شد و بعد از عبور بنی اسرائیل از آب و ورود تمام فرعونیان (آل فرعون) آب دریا آنها را فرا گرفت(وحاق بال فرعون)و بدین ترتیب آل فرعون غرق و نابود شدند. شاید، این جا این سوال مطرح شود آیا بدتر از این عذاب ممکن نبود؟
آیا مثلاً عذاب سوخته شدن در آتش از غرق در آب های سهمگین دریا بدتر نبود؟
در پاسخ ببینیم این آیه چگونه است و چگونه نیست، می بینیم در این آیه، اینگونه بیان نشده، ﺃَﺳْﻮَﺃَ العذاب که یعنی بدترین عذاب بلکه در این آیه به این شکل آمده است: «سوء العذاب» که بعضی از مترجمین عزیز این «سوء العذاب» را به این انحاء ترجمه نمودند: عذاب سخت، عذاب شدید، عذاب ناگوار یا عذاب بدی.
اما بعضی از مترجمین و مفسرین گرامی هم «سوء العذاب» را بدترین عذاب معرفی کردند که محل تأمل است.

ﻭَﻟَﻘَﺪْ ﺟَﺂءَﻛُﻢْ ﻳُﻮﺳُﻒُ ﻣِﻦ ﻗَﺒْﻞُ ﺑِﺎﻟْﺒَﻴِّﻨَﺎﺕِ «٣٤،غافر»
ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻳﻮﺳﻒ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺎ ﺩﻟﺎﻳﻞ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﺰﺩ ﺷﻤﺎ ﺁﻣﺪ،

صِرف آمدن یوسف مهم نیست بلکه مهم این است که ﻳﻮﺳﻒ ﺑﺎ بینات(دلایل روشن) ﺁﻣﺪ.

کفر به پیامبران گناه محسوب می‌شود.
ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمْ کَانَت تَّأْتِیهِمْ رُسُلُهُم بِالْبَیِّنَاتِ فَکَفَرُوا فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ (٢٢،غافر)
فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ(٢١،غافر)
ذنوب جمع ذنب (گناهان)، گویا کفر با تمام گناهان برابر است.