نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
ب - مدعیان دروغین وکالت و بابیت
((وکالت ))براى امام معصوم علیه السلام نزد شیعه داراى جایگاهى والا بود. کسى که به عنوان وکیل یا باب یک امام معصوم علیه السلام نزد شیعه مطرح مى شد مورد احترام شیعیان و محل مراجعه آنها و داراى منزلت اجتماعى بزرگى مى شد و علاوه بر این ، با توجه به این که یکى از مهم ترین فعالیت هاى وکلا، دریافت وجوه شرعى متعلق به امام علیه السلام بود، وکلا همواره به عنوان امین امام و شیعه ، دسترسى به این اموال داشتند. همین امر در کنار بعضى دیگر از انگیزه هاى فاسد دنیوى ، سبب مى شد کسانى به دروغ ، خود را منسوب به این نهاد مقدس کنند و داعیه دروغین وکالت و بابیت سر دهند.
همان گونه که گفته شد این ادعاها عمدتا ناشى از ریاست و جاه طلبى و طمع در اموال ، و گاه ناشى از عقاید فاسد و انحرافى بود. در بررسى جریانات دروغین وکالت و بابیت به وضوح مشاهده مى کنیم که در عصر غیبت صغرى این جریانات به اوج خود مى رسند و علت آن را مى توان عدم حضور امام (عج الله تعالى فرجه الشریف ) و احاله امر به وکلا و پیدایش زمینه لازم براى این سودجوئى ها دانست . قبل از بررسى این موضوع در عصر غیبت صغرى ، به بعضى از جریانات دروغین وکالت و بابیت در اعصار پیشین اشاره مى کنیم .
نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
8 - وکلاى خائن و مدعیان دروغین وکالت
همان گونه که در فصل پیشین اشاره شد، در دستگاه وکالت شاهد بروز بعضى از جریانات انحرافى هستیم که ناشى از انگیزه هاى مختلف بوده است . این جریانات را مى توان به دو گروه عمده تقسیم کرد: نوعى انحراف در میان کسانى مشاهده مى شود که قبلا توسط یک امام علیه السلام به عنوان وکیل منصوب ، ولى بعدا به فساد و خیانت گرائیده ، و نوع دیگر انحراف در میان کسانى است که اصلا سابقه وکالت ، نیابت و بابیت نداشته اند، ولى به خاطر انگیزه هایى به دروغ خود را وکیل و نایب امام علیه السلام خوانده و مدت زمانى عده اى را به دور خود جمع کرده و سرانجام رسوا شده اند. این دو جریان هم در عصر ((غیبت صغرى ))و هم در ادوار پیش از شکل گیرى ((سازمان وکالت ))به چشم مى خورد، گرچه به نظر مى رسد در عصر ((غیبت صغرى ))دامنه وسیع ترى یافته است ، و شاید علت آن ، عدم حضور امام مهدى (عج الله تعالى فرجه الشریف ) و احاله امر به وکلا و سفیران در این عصر بود که زمینه را برى فرصت طلبى این دسته از افراد آماده مى ساخت .
شناخت تفصیلى مربوط به این دو جریان ، مستلزم شناخت چهره هایى از است که سردمدار این دو جریان انحرافى بوده اند، لذا در آغاز به بیان جریان اول ؛ یعنى خیانت و فساد در بین وکلاى ائمه علیهم السلام ، شناخت شخصیت هاى مربوط، انگیزه آنان و سرانجام شان مى پردازیم و در قسمت بعد به حول و قوه الهى جریان دوم را بررسى مى نمائیم .
نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
7 - نصب وکلا براى نواحى شیعه نشین در عصر غیبت صغرى
در عصر ((غیبت صغرى )) ، علاوه بر سفرا و ((نواب اربعه )) ، که به عنوان وکلاى خاص حضرت مهدى (عج الله تعالى فرجه الشریف ) مطرح مى باشند، وکلاى متعددى در نقاط مختلف شیعه نشین عالم اسلامى پراکنده بودند. کسانى که مأمور بودند وظیفه وکالت را همانند وکلاى پیشین ائمه علیهم السلام انجام دهند و نهایتا براى کسب تکلیف به نزد وکلاى خاص یا ((نواب اربعه ))مراجعه نمایند. همان گونه که ذکر شد این وکلا در نقاط مختلف عالم اسلامى ، و حتى طبق بعضى قرائن ، در ((بغداد)) ؛ یعنى محل اقامت ((نواب اربعه )) ، مشغول فعالیت بودند. طبیعى است که در عصر ((غیبت صغرى ))با توجه به غیبت امام (عج الله تعالى فرجه الشریف ) و از سویى بیشتر شدن تعداد شیعیان و مناطق شیعه نشین ، لازم بود وکلا و نمایندگان ((سازمان وکالت ))به عنوان دستیاران نواب خاص حضرت مهدى (عج الله تعالى فرجه الشریف ) وظیفه ارتباط شیعیان با ((بغداد)) را به عهده گیرند. قرائن موجود دال بر کثرت این وکلا است . با این که قطعا تعداد این وکلا در مناطق شیعه نشین زیاد بوده ، ولى متأسفانه اسامى آنان به طور کامل در منابع رجالى و روایى و تاریخى ما ضبط نشده است . ((شیخ طوسى )) در کتاب ((الغیبة )) درباره وکلاى عام عصر ((غیبت صغرى ))چنین تعبیر فرموده است :
و قد کان فى زمان السفراء المحمودین أقوام ثقات ترد علیهم التوقیعات من قبل المنصوبین للسفارة من الاصل .(749) سپس به ذکر نام تنها چند تن از آنان اکتفا نموده ، با این که در عبارت فوق تعبیر أقوام به کار برده است که نشانه فراوانى این وکلا است .
نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
ب : ملاک هاى نصب نواب اربعه
همان گونه که در مباحث گذشته بیان شد، امامان معصوم علیهم السلام افراد گوناگونى را به عنوان وکیل خود برگزیده بودند. در زمان امام یازدهم علیه السلام ده ها نفر در ((سازمان وکالت ))فعالیت مى کردند، از آن همه افراد خوب و مورد اعتماد چگونه شد که این 4 نفر به مقام نیابت خاصه ، در دوره (( غیبت صغرى ))نایل شدند؟
نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
6 - نواب اربعه (673)
امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشریف ) در دوره ((غیبت صغرى ))4 نفر را به عنوان نائبان خاص خود به شیعیان معرفى نمود. این 4 تن ، از اصحاب باسابقه امامان پیشین و از عالمان بزرگ و پارساى شیعه بودند. ((نواب اربعه ))عبارتند:
1 - ابوعمرو، عثمان بن سعید عمرى
2 - ابوجعفر، محمد بن عثمان بن سعید عمرى
3 - ابوالقاسم ، حسین بن روح نوبختى
4 - ابوالحسن ، على بن محمد سمرى
امامیه بیشترین اطلاعات خود را درباره زندگى و فعالیت هاى این 4 سفیر و نائب خاص حضرت مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشریف )، از کتاب ((الغیبة ))اثر ((شیخ طوسى ))نقل مى کنند. او نیز عمدتا به دو اثر قدیمى استناد نموده است ؛ یکى کتاب ((فى اخبار ابى عمرو ابى جعفر عمریون ))اثر ((هبة الله بن احمد بن محمد کاتب )) ، معروف به ((ابن برینه )) ، پسر ((ام کلثوم ))دختر ((محمد بن عثمان سعید عمرى )) (پسر نوه دخترى سفیر دوم )، و دیگر، کتاب ((اخبارالوکلاء الاربعه )) نوشته ((احمد بن نوح )) ؛ این دو کتاب بر اثر بى توجهى و یا دشمنى ها از بین رفت و ما مستقیما به مطالب این دو کتاب دسترسى نداریم . متاسفانه ((شیخ طوسى ))و دیگران درباره زندگى این 4 سفیر عالى مقام ، مطالب کمى نقل کرده اند. (674)
نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
4 - ویژگى هاى دوره غیبت صغرى
همان گونه که قبلا بیان شد براى امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشریف ) بعد از دوره اختفا و رحلت امام عسکرى علیه السلام دو نوع غیبت وجود دارد؛ یکى ((غیبت صغرى ))و کوتاه مدت است که با پایان دوره اختفا آغاز شد، و دیگر ((غیبت کبرى ))و درازمدت که بعد از دوره ((غیبت صغرى ))شروع شده است و هنوز ادامه دارد.
نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
3 - فلسفه غیبت
از آنجا که بحث از ((فلسفه غیبت ))و یا مانند آن ؛ همچون : نقش انتظار، سیرت و آثار امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشریف )، علت طول عمر آن حضرت ، حوادث هنگام ظهور و بعد از ظهور و یا... از جمله مباحث کلامى و اعتقادى است و رنگ تاریخى ندارد و باید در جایگاه خود به صورت فراگیر مورد گفت و گو و کنکاش قرار گیرد، اما بى مناسبت نیست که در چنین کتابى ولو به صورت خلاصه به برخى از آنها اشاره شود که گاهى نم بهتر از خشکى است . از این رو، پس از یک بررسى کوتاه ، نظرى گذرا به برخى روایات مى اندازیم تا بنگریم که از زبان پیامبر اکرم و اهل بیت گرامى اش ، غیبت امام مهدى (عج الله تعالى فرجه الشریف ) چه حکمتى دارد.
نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
2 - تاریخ غیبت و چگونگى آغاز آن
الف - آغاز غیبت امام مهدى (عج الله تعالى فرجه الشریف )
در میان علماى اسلام در مورد آغاز ((غیبت صغرى ))چند نظر وجود دارد:
1 - برخى ، آغاز ((غیبت صغرى )) را از جریان سرداب مى دانند؛ یعنى زمانى که مأموران ((معتمد)) ، خلیفه عباسى به منزل آن حضرت در ((سامرا))مورد تاخت و تاز قرار دادند تا آن حضرت را دستگیر کنند، آنان معتقدند: حضرت ((حجت ))از این تاریخ به بعد از دیده ها پنهان و ((غیبت صغرا)) ى آن حضرت آغاز شد.
ما در صفحات آینده در بحث داستان سرداب ، خواهیم گفت که این سخن از اساس نادرست است و امام مهدى (عج الله تعالى فرجه الشریف ) از هنگم حمله عباسیان به سرداب از دیده ها پنهان نشد، بلکه قبل از آن ، غیبت آن حضرت (عجل الله تعالى فرجه الشریف ) آغاز شده بود.
نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
فصل 7 : عصر غیبت صغرى (260 - 329 ه -.)
این عصر و دوره از زمان رحلت امام حسن عسکرى علیه السلام در هشتم ربیع الاول سال 260 هجرى قمرى که امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشریف ) متولى امر ولایت و امامت شده است ، آغاز مى گردد و در تاریخ پانزدهم شعبان سال (329 ه -) با ارتحال چهارمین و آخرین سفیر و نایب خاص آن حضرت ، ابوالحسن على بن محمد سمرى به پایان مى رسد.
نويسنده : رضا رضائی
کلید واژه :
ز - معرفى مهم ترین وکلاى ائمه علیهم السلام تا عصر غیبت صغرى
در بررسى منابع اولیه رجالى ، روایى و تاریخى به اسامى تعداد زیادى از وکلاى ائمه علیهم السلام بر مى خوریم که در حقیقت همان اعضاى ((سازمان وکالت ))بوده اند که پیرامون آن سخن راندیم ؛ گرچه نمى توان ادعا کرد که اسامى تمامى وکلاى ائمه علیهم السلام در کتب تاریخى و رجالى و در منابع روایى ثبت است ، ولى با جستجوى نسبتا کامل در این منابع ، به اسامى بسیارى از آنان برخورد نمودیم که توانست راهگشاى شناخت بیشتر این سازمان و ویژگیهاى آن شود. بررسى تفصیلى شخصیت همه این وکلا فراتر از گنجایش این نوشتار است . از این رو، بیان فهرست و شرح اجمالى چهره هاى برجسته آنان مى پردازیم .