(ان تستفتحوا فقد جاءکم الفتح و ان تنتهوا فهو خیرلکم و ان تعودوانعد و لن تغنی عنکم فئتکم شیئا و لو کثرت و ان الله مع المؤمنین ):(اگر درطلب پیروزی هستید ،پس به تحقیق پیروزی برایتان بیامد و اگر دست بردارید،آن برایتان بهتر است و اگر باز گردید،باز می گردیم و جمعیت شما ،شما را ازهیچ چیز بی نیاز نمی کند، هر چند افزون باشد و همانا خدا با مؤمنان است )، این کلام خطاب به مشرکان است و از باب استهزاء و تهکم می باشد. می فرماید: ای مشرکان ، اگر در طلب پیروزی هستید، به تحقیق خداوند حق رادر روز بدر علیه شما ظاهر کرد و مؤمنان فاتح شدند(گفته می شود ابوجهل درروز بدر در حالیکه طلب پیروزی می نمود، می گفت :ای پروردگارما ،دین ماقدیمی است و دین محمد جدید است ، پس هردینی را که نزد تو محبوبتر است و تو نسبت به آن راضی هستی ،امروز اهل آن دین را نصرت بده ). و اگر در اینجا از کید خود علیه مؤمنان دست بردارید به نفع شماست و اگردست بر ندارید و باز هم به مخالفت و توطئه با خدا و رسولش برخیزید، ما نیز برمی گردیم و همین بلا را که امروز دیدید بر سرتان می آوریم ، یعنی کید شما راباطل ساخته و شوکتتان را در هم می شکنیم و بر شما غلبه می یابیم ، پس کثرت وتعداد نفرات شما مشرکان هیچ فایده ای به حالتان ندارد، چون خدا با مؤمنان است ، و لذا آنها را یاری و مدد می رساند. [ نظرات / امتیازها ]

این نظم برای آن است که روشن بشود که این ﴿إِنْ تَسْتَفْتِحُوا﴾ خطاب تحکم‌آمیزی به کفار است در این که مخاطب این ﴿إِنْ تَسْتَفْتِحُوا﴾ چه گروهی‌اند؟ سه قول در بین اصحاب تفسیر است قول اول که قول بسیاری از مفسران است این است که این ﴿إِنْ تَسْتَفْتِحُوا﴾ خطاب به کفار است تحکماً قول دیگر که برخی آن را پذیرفته‌اند که قول کثیر است نه اکثر این است که این خطاب به مؤمنین است گروهی هم از اهل تفسیر فقط به نقل این دو قول اکتفا کرده‌اند خودشان در مسئله متوقف‌اند مطلبی ارائه نکردند لکن این نظم طبیعی که اشاره شد نشان می‌دهد که این ﴿إِنْ تَسْتَفْتِحُوا﴾ خطاب به کفار است تحکماً ﴿إِنْ تَسْتَفْتِحُوا﴾ شما اگر چنانچه از بتهایی که در بتکده‌های عمومی بود و همچنین از بتهایی که در بتکده‌های خصوصی شما بود و آنها را شفیع قرار دادید به خدا گفتید خدایا آنکه حق است آن را نصرت بده اگر استفتاح کردید فتح آمده پیروزی آمده شما گفتید خدایا هر که حق است آن را تأیید کن ما هم مسلمین را تأیید کردیم که این حق است بعد می‌فرماید ﴿وَ إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ﴾ ما شما را نهی کردیم از شرک از مشاقه با اسلام و مسلمین از مشاقه با خدا و پیامبر از تمرد در برابر وحی نهی کردیم شما اگر متناهی و منتهی بشوید نهی پذیر بشوید برای شما خیر است این تعبیر ﴿فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ﴾ یا این خیر افعل تعیین است پس آن قبلاً آنچه داشتید شر و ضرر بود و تنها این خیر است یا اگر افعل تفضیل باشد براساس تحکم و استهزاء است یعنی برفرض آن مبنای شما و آن مکتب شما خوب باشد این اسلام بهتر از اوست اگر آن خوب باشد وحی الهی بهتر از اوست اطاعت از وحی الهی بهتر از اوست پس این خیر یا افعل تعیین است کما هو الحق یا اگر افضل تفضیل باشد براساس تحکم است.
مطلب دیگر آن است که گاهی مقابل انتها را ذکر می‌کند به لفظ گاهی مقابل‌اش را به لفظ ذکر نمی‌کند بلکه مقابل او را به معنا ذکر می‌کند این یک سطر در حقیقت بیان حکم نهی پذیری است و عدم نهی پذیری است فرمود ﴿وَ إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ إِنْ تَعُودُوا نَعُدْ﴾ به جای اینکه بفرماید ﴿إِنْ لم تَنْتَهُوا﴾ فرمود ﴿إِنْ تَعُودُوا﴾ گاهی می‌گویند ﴿إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ و إِنْ لم تَنْتَهُوا﴾ فهو کذا گاهی این لم تنتهوا را بازگو نمی‌کنند معادل‌اش را که عود به آن رذائل مکتبی گذشته است آن را ذکر می‌کنند پس این ﴿وَ إِنْ تَعُودُوا نَعُدْ﴾ ضلع مقابل ﴿إِنْ تَنْتَهُوا﴾ است ﴿إِنْ تَنْتَهُوا﴾ فهو کذا ﴿إِنْ لم تَنْتَهُوا﴾ فهو کذا ﴿و إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ إِنْ تَعُودُوا﴾ یعنی ﴿إِنْ لم تَنْتَهُوا﴾ بلکه برگردید به آن مکتب قبلیتان نه دوباره بخواهید جنگی آغاز کنید ما هم رحمت خاصه خود را به مؤمنین می‌دهیم و کیفر و شدید العقابه خود را به شما می‌دهیم وضع همین است که دیدید ﴿وَ لَنْ تُغْنِیَ عَنْکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئًا وَ لَوْ کَثُرَتْ﴾ شما در جنگ بدر تقریباً سه برابر مسلمانها بودید از نظر رقم نظامی و چندین برابر آنها بودید از نظر مصالح جنگی و نظامی این فئه شما این جمعیت شما این کثرت شما کثرت عده و عُده در جنگ بدر که بی‌اثر بود در جنگهای دیگری هم اگر علیه مسلمانها تحمیل بکنید بی‌اثر است با نفی تأکیدی ذکر فرمود ﴿وَ لَنْ تُغْنِیَ عَنْکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئًا وَ لَوْ کَثُرَتْ﴾ این نکره درسیاق نفی به عنوان شیئاً عموم‌اش هر دو بخش را شامل می‌شود برای شما چیزی سودآور نیست نه در جلب خیر نه در دفع شر نه تنها پیروز نمی‌شوید بلکه جلوی شکست را هم نمی‌توانید بگیرید یک وقتی کثرت نافع است که انسان را پیروز می‌کند یک وقتی کثرت نافع است که اگر انسان را پیروز نکرد لااقل از خطر هزیمت و شکست نجات می‌دهد این نکره در سیاق نفی هر دو را نفی می‌کند یعنی این کثرت شما نه تنها سودآور نیست بلکه جلوی ضرر را نمی‌گیرد ﴿وَ لَنْ تُغْنِیَ عَنْکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئًا وَ لَوْ کَثُرَتْ﴾ [ نظرات / امتیازها ]

(آیه 19)- بعد از پایان جنگ بدر آیه نازل شد و به مؤمنان چنین گفت: «اگر شما فتح و پیروزى مى‏خواهید، پیروزى به سراغ شما آمد و اگر (از مخالفت) خوددارى کنید، براى شما بهتر است و اگر بازگردید، ما هم باز خواهیم گشت» (إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جاءَکُمُ الْفَتْحُ وَ إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ إِنْ تَعُودُوا نَعُدْ).
«و جمعیت شما هر چند زیاد باشد، شما را (از یارى خدا) بى‏نیاز نخواهد کرد و خداوند با مؤمنان است»! (وَ لَنْ تُغْنِیَ عَنْکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئاً وَ لَوْ کَثُرَتْ وَ أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِینَ).
بنابراین که مخاطب در آیه مؤمنان باشند تفسیر آیه چنین است:
بعد از جنگ بدر- چنانکه دیدیم- میان بعضى از مسلمانان ضعیف الایمان بر سر تقسیم غنائم جنگى گفتگو واقع شد آیات آغاز سوره نازل گردید و آنها را توبیخ کرد و غنایم را دربست در اختیار پیامبر گذارد، و او هم بطور مساوى در میان مسلمانان تقسیم کرد سپس براى تعلیم و تربیت مؤمنان، حوادث جنگ بدر را به یاد آنها آورد که چگونه خداوند آنها را در برابر یک گروه نیرومند پیروز کرد.
این آیه نیز همان مطلب را دنبال مى‏کند که اگر شما مسلمانان از خداوند تقاضاى فتح و پیروزى کردید خدا دعاى شما را مستجاب کرد و پیروز شدید.
و اگر از اعتراض و گفتگو در برابر پیامبر صلّى اللّه علیه و آله خوددارى کنید به سود شماست.
و اگر به همان روش اعتراض آمیز خود باز گردید ما هم باز مى‏گردیم و شما را در چنگال دشمن تنها رها مى‏سازیم، و جمعیت شما هر چند زیاد هم باشد بدون یارى خدا کارى از پیش نخواهید برد و خداوند با مؤمنان راستین و مطیع فرمان او و پیامبرش مى‏باشد. [ نظرات / امتیازها ]

(إن تستفتحوا فقد جاءکم الفتح ) خطاب لاهل مکة علی سبیل التهکم ، وذلک أنهم حین أرادوا أن ینفروا تعلقوا بأستار الکعبة وقالوا : اللهم انصر أقرانا للضیف وأوصلنا للرحم وأفکنا للعانی ، إن کان محمد علی حق فانصره ، وإن کنا علی حق فانصرنا . وروی أنهم قالوا : اللهم انصر أعلی الجندین ، وأهدی الفئتین ، وأکرم الحزبین . وروی أن أبا جهل قال یوم بدر : اللهم أینا کان أهجر وأقطع للرحم فأحنه الیوم ، أی فأهلکه . وقیل : (إن تستفتحوا) خطاب للمؤمنین (وإن تنتهوا) خطاب للکافرین ، یعنی : وإن تنتهوا عن عداوة رسول الله صلی الله علیه وسلم (فهو خیر لکم ) وأسلم (وإن تعودوا) لمحاربته (نعد) لنصرته علیکم (وأن الله ) قری ء بالفتح علی : ولان الله معین المؤمنین کان ذلک . وقری ء بالکسر ، وهذه أوجه . ویعضدها قراءة ابن مسعود : والله مع المؤمنین . وقری ء : ولن یغنی عنکم ، بالیاء للفصل . [ نظرات / امتیازها ]

«إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جٰاءَکُمُ » 19 مجمع: مجاهد و ضحّاک و سدّى گفته اند: این جمله روى سخن با اعراب دارد که ابو جهل روز بدر دعا کرد تا خدا آن دسته را که ناپسند است و منحرف مغلوب دسته ى دیگر کند، باین جمله گفته شده است شما که دعا مى کنید حقّ و درستى فاتح باشد همان طور شد عطا و ابو علىّ جبّائى گفته اند: این جمله با مردم مؤمن سخن مى گوید که شما از خدا مى خواستید تا بر دشمن چیره شوید اکنون نصیبتان شد به وسیله ى وجود پیغمبر زجّاج گفته است: معنى جمله چنین است: اگر شما طالب قضاوت و حکومت حقّ بودید همین پیشامد و حادثه ى بدر قضاوت و حکومت خداوندى بود

«وَ إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ» تا آخر 19 امام فخر: اگر این آیه روى سخن با اعراب داشته باشد معنى این است که اگر از جنگ با پیغمبر دست بردارید به سود شما است و گرنه باز شما را گرفتار آنها مى کنم و در صورتى که گفتگوى با مسلمانان باشد معنى چنین است که اگر رها کنید گفتگو و بحث در انفال و فداى اسیران به سود شما است و اگر دنبال بگیرید ما از یارى شما برمى گردیم

سخن ما: به قرینه ى آیت 18 که گفته شده است: خدا چاره گرى کافران است و نابود مى کند شاید آیت آخر «إِنْ تَسْتَفْتِحُوا» الخ روى سخن با کافران باشد و نتیجه چنین شود: راه چاره ى شما کافران بسته است و اگر خواستار گشایش هستید همین است که نصیب گروهى از ملّت شما شده است و اگر دست از دشمنى بدارید و پیرو آنها شوید به سود شما است و پیروز گردید و اگر به روش گذشته بازگردید همین روزگار است که بر سرتان آمد و از بسیارى گروه خود سود نمى برید [ نظرات / امتیازها ]

إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جٰاءَکُمُ اَلْفَتْحُ ، وَ إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ

اى کافران اگر شما از خداوند تقاضاى فتح و نصرت دارید، اینک فتح و نصرت شما را رسید، اکنون اگر از کفر و عناد با حق دست بردارید براى شما بهتر است

خداوند رحمت مطلق است، اگر چه گاهى دستور به بریدن گلویى مى دهد زیرا آگاهى ما از امور و اسرار پنهان اندک است دید پیغمبر یکى جَوْقى اسیر که همى بردند و ایشان در نفیر دیدشان در بند آن آگاه شیر مى نظر کردند در وى زیر، زیر تا همى خایید هر یک از غضب بر رسولِ صدق، دندان ها و لب زَهره نه با آن غضب، که دم زنند زآن که در زنجیر قهرِ دَه مَنند مى کشاندشان موکَّل سوى شهر مى بَرَد از کافرِ سْتانشان به قهر نه فدایى مى ستاند، نه زرى نه شفاعت مى رسد از سَرْوَرى رحمتِ عالم همى گویند و او عالَمى را مى بُرد، حلق و گلو با هزار انکار مى رفتند راه زیرِ لب، طعنه زنان بر کارِ شاه چاره ها کردیم و اینجا چاره نیست خود دلِ این مرد، کم از خاره نیست ما هزاران مردِ شیر اَلْپ اَرْسلان با دو سه عُریانِ سُستِ نیم جان این چنین درمانده ایم، از کژْرَوى است ؟ یا ز اَخْتَرهاست یا خود جادُوى است ؟ بختِ ما را بر دَرید آن بختِ او تختِ ما شد سرنگون از تختِ او کارِ او از جادویى، گر گشت زفت جادویى کردیم، ما هم چون نرفت از بُتان و از خدا درخواستیم که: بِکَن ما را، اگر ناراستیم آن که حقّ و راست است از ما و او نُصرتش ده، نصرت او را بجُو

این دعا بسیار کردیم و صَلات پیشِ لات و پیش عُزَّى و مَنات که: اگر حقّ است او، پیداش کن ور نباشد حق، زبونِ ماش کن چون که وادیدیم، او منصور بود ما همه ظلمت بُدیم، او نور بود این جوابِ ماست، کآنچه خواستید گشت پیدا که: شما ناراستید باز این اندیشه را از فکرِ خویش کور مى کردند و دفع از ذکرِ خویش کاین تفکّرمان هم از اِدبار رُست که صوابِ او شود در دل دُرُست خود چه شد گر غالب آمد چند بار؟ هرکسى را غالب آرد روزگار ما هم از ایّام بخت آور شدیم بارها بر وى مظفَّر آمدیم باز گفتندى، که: گرچه او شکست چون شکستِ ما، نبود آن زشت و پَسْت زآن که بخت نیک، او را در شکست داد صد شادىِّ پنهان، زیرْ دست کاو به اِشْکسته نمى مانست هیچ که نه غم بودش در آن، نه پیچ پیچ چون نشان مؤمنان مغلوبى است لیک در اِشکستِ مؤمن خوبى است گر تو مُشک و عنبرى را بِشْکنى عالَمى از فَوحِ رَیْحان پُر کنى ورشکستى ناگهان سرگینِ خر خانه ها پُر گَندْ گردد تا به سَر وقتِ واگشتِ حُدَیْبیّه به ذُل دولتِ إِنّا فَتَحْنا زد دُهُل آمدش پیغام از دولت که: رُو تو ز مَنْعِ این ظفر غمگین مشو کاندر این خوارىّ نَقْدت فتحهاست نک فلان قلعه، فلان بُقعه، تو راست بنْگر آخر چونکه واگردید تَفْت بر قُرَیْظه و بر نَضیر از وى چه رفت قلعه ها هم گِرْدِ آن دو بُقعه ها شد مُسَلَّم، وز غنایم نفعها ور نباشد آن، تو بنْگر کاین فریق پُر غم و رنجند و مفتون و عشیق زهرِ خوارى را چو شَکّر مى خورند خارِ غمها را چو اُشْتُر مى چرند بهرِ عَیْنِ غم، نه از بهرِ فَرَج این تسافل پیشِ ایشان چون دَرَج آنچنان شادند اندر قعرِ چاه که همى ترسند از تخت و کُلاه هر کجا دلبر بُوَد، خود همنشین فوقِ گردون است، نه زیرِ زمین [ نظرات / امتیازها ]

إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جٰاءَکُمُ اَلْفَتْحُ وَ إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ إِنْ تَعُودُوا نَعُدْ وَ لَنْ تُغْنِیَ عَنْکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئاً وَ لَوْ کَثُرَتْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلْمُؤْمِنِینَ خطاب هاى «إِنْ تَسْتَفْتِحُوا»، «إِنْ تَنْتَهُوا»، «إِنْ تَعُودُوا»، «لَکُمْ » ، «عَنْکُمْ » و «فِئَتُکُمْ » ،همگى به قرینۀ سیاق آیه و درستى معناى آن براى مشرکان است نقل شده است که وقتى مشرکان از مکه عازم بدر شدند، پرده هاى کعبه را گرفتند و از خدا یارى خواستند و گفتند: پروردگارا! برترین دو سپاه را و بزرگوارترین دو گروه را پیروز گردان خداوند به آنان پاسخ داد: «إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جٰاءَکُمُ اَلْفَتْحُ »؛ یعنى اگر براى گروه برتر و هدایت یافته تر پیروزى خواستید، خداوند دعاى شما را مستجاب کرد و همان گروه برتر و هدایت یافته تر را پیروز گردانیده است بنابراین، اگر به جنگ با مسلمانان و مخالفت با خدا و پیامبرش پایان دهید، این کار براى شما بهتر است و موجب بقاى شما خواهد شد، بااینکه پیش تر طعم تلخ جنگ و اسارت و شکست را چشیدید و اگر دوباره به جنگ و مخالفت بازگردید، بار دیگر به آنچه قبلا دچار شد اکنون نیز دچار خواهید شد امّا آن افزایش تعدادى که با آن اظهار قدرت مى کردید، مشاهده کردید که نتوانست جلو کشته شدن، اسارت و شکست شما را بگیرد؛ زیرا یارى دهنده خداست و او هم با مؤمنان مى باشد ازاین رو، اگر شما حقیقتا خواستار پیروزى هستید، شرک را رها کنید و به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید
[ نظرات / امتیازها ]

گفته اند خطاب بکفار مکه است که در وقت بیرون آمدن براى جنگ پیراهن کعبه را گرفته بودند و از خداوند طلب نموده بودند که دین حق را نصرت دهد و از ابو جهل نقل شده که در وقت مهیّا شدن دو لشکر براى جنگ گفت خدایا دین قدیم ما و دین جدید محمّد هرکدام را مى پسندى اهلش را نصرت ده و هریک از ما دو دسته قطع رحم نمودیم هلاک و موهون فرما و بنابراین مراد آنست که اگر طالب فتح بودید براى وضوح حق معلوم شد که فاتح و اهل حق کدام فرقه بودند و اگر دست بردارید از کفر و محاربه با خدا و پیغمبر بهتر است براى شما چون خیر دنیا و آخرت در قبول دین اسلام و اطاعت پیغمبر خاتم است و اگر باز هوس جنگ کنید ما هم مانند اول بسزاى کردارتان مى رسانیم و به عدّه و عدّه خودتان مغرور نشوید که هر قدر باشید هیچ کارى نمى توانید بکنید چون خداوند با اهل ایمان است در کمک و نصرت و بعضى گفته اند خطاب به مسلمانان است و مراد آنست که اگر طالب فتح بودید خدا عطا فرمود بشما و اگر بعد از این خوددارى کنید از طمع در غنیمت و تأمّل در جهاد که در اوائل این سوره بیان شد بهتر است براى شما و اگر باز مجادله و عود نمائید بحال سابق ما هم همان جواب و انکار را اعاده مى دهیم و با آن حال هر قدر جمعیت داشته باشید هیچ مفید بحال شما نیست و این براى آنست که خداوند ناصر و معین اهل ایمان است و این سلوک اهل ایمان نیست لذا با شما کمک نمى کند و فتح نمى کنید بلکه قادر بر دفاع از خودتان هم نمى شوید و بعضى انّ بکسر همزه قرائت نموده اند و بنابراین معنى واضح و این جمله مربوط بسابق نیست و مؤیّد معنى دوم آیه بعد است که معلوم است ناظر بهمان مجادله اوائل سوره است [ نظرات / امتیازها ]